Narcistische ouders kunnen een destructieve uitwerking hebben op hun kinderen. Zij groeien op in een gevangenis. Maar ook stabiele volwassenen, die een relatie aangaan met een narcist, zijn na een paar jaar slechts een schim van zichzelf. Ze herkennen de levenslustige persoon die ze ooit waren niet meer. Sommige slachtoffers geven het op, ze zitten hun leven uit, omdat ze zichzelf volledig zijn kwijtgeraakt. Slachtoffers die het wél lukt om te ontsnappen worden soms in andere relaties opnieuw beschadigd. Ze zijn krachteloos en machteloos gemaakt. Mede hierom leggen we precies uit hoe een narcist je in zijn web of gevangenis trekt.
De narcist ontmoet iemand met wie hij een intensieve relatie kan aangaan. Het is de bedoeling dat die band heel intensief wordt, omdat hij dan verzekerd zal zijn van voorraad. Het proces begint dan ook met ophemelen. Zijn aandacht is intens. Hij geeft je het gevoel dat je de meeste speciale persoon op de wereld bent. Niets is te gek. Alles wat je doet, maakt of zegt is geweldig. Je voelt je gekend, gewaardeerd. Je voelt nog niet dat er ook een schaduwzijde zit aan deze symbiose. Er treedt een verandering op in de hersenen van het slachtoffer. De euforie zorgt voor een toename van endorfines (het gelukshormoon), en die endorfines zorgen voor een toename van de euforie. Je wordt letterlijk verslaafd gemaakt. Je bent gegijzeld, en pas later zal blijken dat je gijzelnemer niet het beste met je voor heeft.
Wanneer de narcist er zeker van is dat hij je heeft, treedt de volgende fase in. Het devalueren. Je moet wel weten dat hij je niet meer vanzelfsprekend geweldig vindt. Je moet er wel wat voor doen. Veel narcisten schijnen in deze fase een totaal ander iemand te worden; kil, cynisch, kritisch. Als partner weet je niet wat je overkomt. Deze verandering veroorzaakt heel veel stress. Je wil terug naar hoe het was, en zal daarvoor je best doen. De verandering zelf valt niet te bespreken; jij wordt voor alles verantwoordelijk gesteld. Je kan hierover niet met anderen praten want je bent nogal geïsoleerd geraakt sinds je met hem een relatie in ging. Ondertussen wordt je identiteit verder afgebroken. De narcist kruipt in je, neemt je over. Je zit als een insect in zijn web. Hij manipuleert op verschillende manieren om te bereiken dat jij je schuldig en verantwoordelijk gaat voelen. Wat heb je toch verkeerd gedaan? Soms, totaal onverwacht, is de man of vrouw zoals je die kende weer terug. Juist door deze kruimels van liefde wordt je trouw weer aangewakkerd. Maar het verwart ook; net deed hij verschrikkelijk, maar nu doet hij weer zo aardig. Beeld ik me nu iets in? Je gaat twijfelen aan je eigen beoordelingsvermogen. Toch ben je nog sterk genoeg om je te verzetten tegen zijn slechte behandeling .
In deze fase vecht je dus nog terug. Maar je hebt geen zichtbare vijand. De narcist gebruikt verschillende subtiele manipulatietechnieken waardoor jij er hoe dan ook als de slechterik uitkomt. Onderzoek toont aan dat deze technieken worden gebruikt tijdens verhoren van veiligheidsdiensten, maar bijvoorbeeld ook in sektes. Doel: het breken van het slachtoffer. Omdat je inmiddels vervuld bent van schaamte en geïsoleerd van je eigen contacten, wordt je verdediging inderdaad minimaal. Uiteindelijk keer je je tot je aanvaller zelf. Dit is het Stockholm syndroom: de overgave aan de vijand. Je neemt het perspectief van de narcist aan, hebt geen contact meer met de realiteit omdat je het contact met jezelf verloren bent. Je bent nu waar de narcist je hebben wil; onder zijn volledige controle.
Dan treedt de laatste fase in: depressie. Omdat je in je eentje in een guerrila-oorlog zat, is er weinig van je overgebleven. Je bent een schaduw geworden van de persoon die je ooit was. In wezen zijn deze gebreken symptomen van ernstige mishandeling. Maar bijna geen enkel slachtoffer kan dit nog als zodanig herkennen. Vaak worden slachtoffers in deze fase ingeruild voor nieuwe narcistische voorraad en met hem of haar begint de cyclus van voren af aan.
Wil jij ontsnappen aan het web dat de narcist zorgvuldig rondom jou heen gespannen heeft? Dan wijzen we je graag op de boeken van Iris Koops. Deze hebben tienduizenden mensen geholpen om de dynamiek van narcisme echt te leren begrijpen, zodat ze van daaruit konden starten met hun bevrijding en herstel. Ook geven we verschillende trainingen om je te ondersteunen in jouw proces.
Ik geloof in ieders eigen kracht. Als je weer in contact bent met jezelf, wordt het ook mogelijk je te beschermen tegen nieuwe mishandeling. Want een ding weet je zeker: dit nooit meer.
Iris Koops
Belangrijk om te weten
Waar je hij leest kun je ook zij lezen. Plegers en slachtoffers van emotionele en psychische mishandeling kunnen zowel mannen als vrouwen zijn. Voor het gemak is hier gekozen voor de term hij.
Wij stellen geen diagnoses, wanneer we het hebben over de ‘narcist’ dan bedoelen we een persoon die kenmerken vertoont van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.