Je kunt ontsnappen uit de gevangenis waar je door narcistische mishandeling toe veroordeeld wordt. Er is een weg naar buiten, terug naar jezelf en de wereld. Maar in onze ervaring luistert het nauw. De vele misverstanden die er over narcisme en aanverwante stoornissen als psychopathie bestaan worden hier ook behandeld.
Welke stappen kun je maken om los te komen uit de greep van narcistische mishandeling?
1. Leg de verantwoordelijkheid terug waar die altijd al hoorde
Erken met wie je te maken hebt en neem rigoureus afstand! In veel bronnen wordt No Contact aanbevolen, maar soms is het niet zo simpel. In sommige gevallen zul je toch een bepaalde relatie moeten onderhouden, bijvoorbeeld als jullie samen kinderen hebben of als het om een familielid gaat waarmee je contact wil houden. Neem dan toch zoveel mogelijk afstand. Dat gaat vanzelf gebeuren als je de volgende stappen volgt, maar eerst moet het besef landen dat je met een narcist te maken had (hebt), en dat dat diepe sporen heeft nagelaten. Heling kost tijd. Hoe langer de relatie geduurd heeft, des te moeilijker het proces. Maar er is licht aan het eind van de tunnel.
2. Informeer jezelf
Als je zeker weet dat het om een cluster B-persoonlijkheidsstoornis gaat, lees dan zoveel mogelijk. Er is goede informatie te vinden. Je zult zelf merken welke inzichten “resoneren” met je gevoel. Weten dat je niet de enige bent is enorm heilzaam. Gezien de enorme hoeveelheid informatie die tegenwoordig op het internet te vinden is, raden we je wel aan om kritisch te blijven. Niet alle informatie is kloppend, veel is geschreven vanuit een persoonlijke ervaring met één narcist of er ontbreekt een theoretische onderbouwing. Narcisme is een ernstige stoornis en kan niet vanuit boerenverstand worden verklaard.
3. Leer jezelf weer te vertrouwen
De kern van deze mishandeling is dat jou het gevoel wordt gegeven dat je gek bent. Iemand die zichzelf niet meer vertrouwt, is een gewillige prooi. Je bent van je eigen waarneming afgehaald, want het was niet zo, je beeldde je maar wat in, etc. Veel slachtoffers hebben geen enkel vertrouwen meer in wat ze voelen of denken. Alles wat je inbrengt, werd immers omgedraaid. Het is nu zaak dat je jezelf weer voorop gaat stellen. Wie ben je, wat wil je, wat voel je? Probeer jezelf als het ware te (her)ontdekken: van welke muziek houd je het meest, van welk eten, van welke film? Probeer te bewegen, omdat je daardoor letterlijk weer in je eigen kracht komt. En neem vooral alles wat je ervaart serieus. Onderzoek het, zonder oordeel. Je hoeft geen censuur meer toe te passen, je laat je niet meer tegen jezelf uitspelen.
4. Zoek een goede therapeut
Omdat je te maken hebt gehad met ernstige mishandeling, raden we je aan hier professionele hulp bij te zoeken. Deze therapeut moet in ieder geval kennis hebben van trauma en de gevolgen van psychische mishandeling. Het allerbelangrijkste is dat de therapeut de verantwoordelijkheid voor de mishandeling legt waar deze hoort; namelijk bij de dader en niet bij het slachtoffer. Dit is in de context van narcistische mishandeling heel belangrijk, juist omdat je het altijd bij jezelf en jouw houding moest zoeken. We raden je aan altijd te bekijken of de betreffende coach of therapeut voldoende is opgeleid en lid is van een beroepsvereniging.
Aan onze stichting zijn verschillende ervaringsdeskundige en gespecialiseerde coaches, therapeuten en psychologen te verbonden. Kijk hier voor meer informatie.
5. Zorg voor een klein netwerk van mensen die je steunen
Er niet veel weinig mensen die weten hoe beschadigd je kan raken door narcistische mishandeling. Helaas kan dit onbegrip reacties opleveren die je nog verder in de duisternis brengen. Wees daarom voorzichtig naar wie je toe gaat, want niet alle mensen om je heen – omstanders – zullen je kunnen of willen begrijpen. Het komt vaak voor dat omstanders zich op glad ijs begeven, door te suggereren dat zij er Beter mee zouden omgaan. Vanuit een misplaatste superioriteit wordt dan gesuggereerd dat zij meer begrip hadden gehad, niet zo boos zouden zijn op de dader (want die kan er toch niets aan doen). Deze reacties zijn erg pijnlijk. Weet dat je niet de enige bent; veel slachtoffers vertellen hoe vaak ze veroordeeld werden. Wat je zoekt is begrip, en wat je krijgt is afwijzing. Realiseer je dat dergelijke omstanders het niet kennen, of niet willen kennen, en bedenk op tijd ‘dit is niet de juiste persoon om steun bij te zoeken’. Er zijn mensen die je wel kunnen steunen, door dat ze het zelf ervaren hebben of zich toch open kunnen stellen voor jouw ervaring. Zeker voor moeilijke momenten is het heel belangrijk zo iemand in de buurt te hebben, die je kan bellen of even kan zien.
6. Neem alles wat je ervaart serieus, vooral je boosheid
Narcistische mishandeling heeft je volledig van jezelf afgehaald, en het contact met jezelf herstellen doe je door te ervaren, door weer contact te krijgen met je beleving. Dit gaat nog niet zo makkelijk, omdat je zo lang hebt gehoord dat het overdreven was wat je voelde, dat je geen recht had op die gevoelens, of weer zo met Jezelf bezig was. Bedenk dat volgens de narcist de enige die aandacht en gevoelens waard is, de narcist zelf is.
In de context van narcistische mishandeling is het mogen ervaren van boosheid essentieel. Je hebt je nooit mogen verzetten, er werd sluipend maar systematisch over je grenzen gegaan, natuurlijk word je daar razend van. Veel slachtoffers hebben hun woede zo lang moeten onderdrukken, dat deze zich naar binnen keert en zich omzet in apathie en suïcidale gedachtes. Juist in het ervaren van je grenzen, zit je gevoel van waardigheid. Vindt een therapeut die dat begrijpt, die je weer in contact brengt met jezelf. Onder die woede zit namelijk meestal de enorme pijn om wat je is of wordt aangedaan.
Ik zat met veel boosheid. Veel spiritueel getinte therapieën of boeken vertelden mij dat het voelen van die woede mij niet zou helen, dat ik dan enkel in de “weerstand” zat. Toen ik eindelijk een gespecialiseerde therapeut vond die geschokt al mijn ervaringen had aangehoord en mijn woede begreep, bleek die fase helemaal niet zo lang te duren. Nu die boosheid er gewoon mocht zijn, kwam ik al snel in de laag eronder: de pijn en rouw over wat me was aangedaan.
Iris Koops
7. Ervaar het leven buiten het land van de duisternis
Binnen de langdurige invloedssfeer van narcistische mensen kom je vroeg of laat in een existentiële crisis terecht, omdat je zo wordt uitgedaagd in je geloof in de wereld en de mensheid, dat je het op een gegeven moment echt niet meer weet. Je redding is het ervaren van de realiteit en hoe de wereld bedoeld is te zijn. Om uit de narcistische invloed te komen moet je de normale kaders als het ware weer aangeleerd moet krijgen. Met normale kaders bedoelen we: het normale leven. De realiteit is genezend. Andere mensen die in de realiteit staan zijn genezend.
Meer adviezen om te helen vind je in de boeken van Iris Koops.
Belangrijk om te weten
Waar je hij leest kun je ook zij lezen. Plegers en slachtoffers van emotionele en psychische mishandeling kunnen zowel mannen als vrouwen zijn. Voor het gemak is hier gekozen voor de term hij.
Wij stellen geen diagnoses, wanneer we het hebben over de ‘narcist’ dan bedoelen we een persoon die kenmerken vertoont van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.