Applaus voor jezelf

Gisteren heb ik iets heel bijzonders meegemaakt. Een dag die zoveel betekenis voor mij heeft en waar ik iets over wil zeggen.

Een vriendin vroeg mij mee naar een lezing te gaan. Deze vriendin heeft mijn proces als het ware meegemaakt; hoe ik mij jaren verdiepte in en schreef over over trauma en dissociatie, de gevolgen er van en de weg naar herstel. Vanuit dit materiaal heb ik het werkboek “herstellen van narcistische mishandeling” samengesteld.

Het proces van schrijven was verweven met mijn eigen proces om er uit te komen. En in dat “er uit komen” heeft het werk van Onno van der Hart een hele grote rol gespeeld. Gisteren gaf hij dus een lezing, die was ingebed in de opening van het Hartcollege. Dat Hartcollege bestaat nu een dag en geeft cursussen, workshops, symposia en bijeenkomsten voor mensen met traumatische ervaringen in de kindertijd en hun naasten. Het is heel belangrijk dat dit nu bestaat.

Op naar het Hartcollege dus. De reis met het O.V. ging nog redelijk goed, maar vervolgens moesten we nog een stuk lopen. Na 10 minuten steeds verder in de wildernis te verdwijnen bleek dat we exact de verkeerde kant op waren gegaan. Kon ik nu ook al niet meer vertrouwen op mijn richtingsgevoel? Snel de goede kant op. Uiteindelijk strompelden we hijgend het pand binnen, de lezing ging net beginnen. Er werd toen wij binnenkwamen geopperd dat we ook vooraan konden gaan zitten. Help! Maar toch deden we het.

Daar zat ik dus, en ik probeerde mijn ademhaling weer onder controle te krijgen. De jaren van hyperventilatie schoten weer door me heen en dit hielp niet. Het was warm hier, te warm. De lezing werd geopend, de bezoekers verwelkomd. Zou iemand aan me merken hoe ik er bij zat? Was al mijn harde therapiewerk voor niks geweest? Dit was zo’n belangrijk moment, ik zat bij een instelling die opkomt voor de “rechten” van getraumatiseerden. Vanwege het grote onbegrip in de samenleving, ook in de hulpverlening, was ik jaren geleden aan mijn boek begonnen. Diverse malen gooide ik het bijltje er bijna bij neer. “Zet door”, zei mij therapeut dan. “Het is zo belangrijk dat er een boek komt vanuit de ervaringen van het slachtoffer zelf, waarin ook de theorie over trauma en dissociatie wordt behandeld!”. Ik zette door. En hier zat ik nu, schuin achter meneer van der Hart. Ik had een heel hoofdstuk aan zijn werk (en dat van collega’s) gewijd en het vormde ook een belangrijke rode draad voor de rest van het boek. Het inzicht dat ernstige traumatisering in de kindertijd tot een breuk in de persoonlijkheidsstructuur kan leiden (“structurele dissociatie”) was voor mij essentieel. In zijn boek het belaagde zelf wordt dit diepgaand uitgewerkt. Ik had dat boek gespeld, evenals alle artikelen die hierover gingen. Eindelijk snapte ik wat er al die jaren met me aan de hand was geweest. Kinderen zijn heel kwetsbaar, en vooral als hun ouder (s) bedreigend zijn dan komen ze voor een onmogelijke opgave te staan. Zoals een ervaringsdeskundige tijdens de lezing zei: “ik moest wel naast hem zitten aan tafel en mijn bordje leeg eten”. Precies. Hoe moet je als kind functioneren, dag in dag uit, in een systeem dat bedreigend voor je is? Door te splitsen. Er is een functionerend deel “ANP” (= Apparantly Normal Part of the personality*), dat is het deel van je systeem dat “gebroken heeft” met de ervaringen. En er is een deel, of meerdere delen dat de traumatische ervaringen bij zich draagt. Deze EP’s (emotional part of the personality” **), zitten er zelfs nog middenin. Dit alles maakt ook meteen de vicieuze cirkel duidelijk: je kunt als ANP alleen functioneren door er niet aan herinnerd te worden, maar de EP’s zitten nog in traumatijd, ook tientallen jaren na de ervaringen zelf. Door deze patstelling en het zeer beperkte inzicht hierin in de hulpverlening, kunnen slachtoffers jaren en jaren vast zitten. Zoals ik ook vast had gezeten.

De vrouw die nu aan het woord was vertelde over de afschuwelijke ervaringen die bij haar tot deze breuk hadden geleid. Oh help, ik ging dit niet redden. Het greep me zo aan. Mijn hart ging als een razende te keer, ik kon maar niet in mijn lijf komen. Als mijn ademhaling nu maar eens normaal werd, ik wist hoe groot de trigger van een gejaagde ademhaling voor mij was. Vaag hoorde ik hoe meneer van der Hart werd uitgenodigd om te spreken. Toen ik hem daar zo zag staan gebeurde er iets in mij. Hij begon te vertellen en op alles wat hij zei kon ik aanhaken. Dit was bekend terrein. Hij voelde bekend, ook al kende ik hem niet. Dat kwam vooral doordat hij, als grote deskundige, nederig bleek naar de slachtoffers zelf. Dit raakte me diep en ik ging me veiliger voelen in mezelf.

Ik wist dat er aan het einde van zijn verhaal gelegenheid was voor het stellen van vragen. Ik had meneer van der Hart graag apart willen spreken, maar nu realiseerde ik me dat hij na de lezing ook direct weg kon gaan. Ik moest dus NU, te midden van al die mensen, mijn kans grijpen. Ik zwaaide elke keer als een idioot om mijn vraag te kunnen stellen, maar anderen gingen mij voor. Het werd spannend. “Nog één vraag”, werd er gezegd. En toen ging de microfoon mijn kant op en kon ik wat zeggen. Ik begon te praten, maar was nerveus en heel ontroerd. Toch slaagde ik erin een aantal volzinnen uit te spreken. Dat ik geen vraag had maar meer een opmerking. Dat ik zo dankbaar was voor zijn werk. Dat ik als kind slachtoffer was van psychische en emotionele mishandeling. En heel lang structureel gedissocieerd was geweest, maar helemaal niet wist wat er met me aan de hand was. Tot ik alles ging begrijpen. Dat ik hier niet zo had kunnen staan, zonder zijn werk en dat ik een boek geschreven had en nu als ervaringsdeskundige andere slachtoffers van narcisten en psychopaten hielp.

Er ging een applaus door de zaal, er sprongen tranen in mijn ogen! Onno van der Hart keek me aan en zei dat hij geraakt was, en ik kon dit ook zien. Hij zei (ik vat het samen in eigen woorden) dat hij en collega’s veel respect hebben voor ervaringsdeskundigen en van ons nog het meeste kunnen leren. Onder andere om het effect van trauma te kunnen begrijpen. Ik ademde uit. Dit was voor mij zo’n belangrijk moment. Ik was er jarenlang zo slecht aan toe geweest en nu zat ik hier, te midden van allerlei mensen die het begrepen. Omdat ze het hadden meegemaakt, of omdat ze als professional werken met getraumatiseerden en zich volledig open kunnen stellen. Dit was bijzonder. Zoals Onno van der Hart zei “zoveel mensen kiezen voor het afwenden van hun hoofd”. Dit werd ook duidelijk uit wat een andere ervaringsdeskundige vertelde, over haar jarenlange zoektocht in de psychiatrie. “Veel slachtoffers verdwenen in de chronische psychiatrie”, zei ze. Niet omdat ze ernstig psychiatrisch patiënt waren! Maar omdat ze niet begrepen werden, er niet geluisterd werd, de deksel van de traumaput volgens de hulpverlening afgesloten moest blijven. Terwijl een gespecialiseerde behandeling zo essentieel is, en je er dan uit kunt komen.

Ik wist al hoeveel onbegrip er was, hoeveel getraumatiseerde mensen in de hulpverlening in de kou blijven staan. Hoeveel onwetendheid er in de samenleving is over de gevolgen van ernstig trauma, ook al wordt de situatie langzaam iets beter. Zelf had ik het geluk gehad dat ik vier jaar geleden een gespecialiseerde traumatherapeut vond, die ook werkte vanuit structurele dissociatie. Dit was wat ik had, en nu konden we dit aan gaan pakken. Ik had er toen ook al een zoektocht van 20 jaar opzitten.

Nadat de lezing was afgesloten, stond ik op om meneer van der Hart mijn werkboek over narcistische mishandeling te geven. Ik zei er bij dat ik bezig ben aan een ander boek, dat zich niet “beperkt” tot deze vorm van mishandeling, en dat veel dieper in gaat op trauma en dissociatie. Ook aan Martijne Rensen, de directeur van CELEVT waar het Hartcollege onderdeel van uitmaakt, heb ik mijn boek gegeven. Ik zei erbij dat over deze vorm van mishandeling er nog veel te weinig bekend is.

Het onderwerp “vroegkinderlijke traumatisering” is breder en behelst alle vormen van kindermishandeling. Het Hartcollege wil een platform zijn voor mensen die als kind ernstig getraumatiseerd zijn. En ook al bestaat het nu een dag, het is al een platform. Dat was gisteren zo voelbaar. Alle sprekers behandelden ontzettend belangrijke onderwerpen, die zowel hoofd als hart raakten. Het meest onverwachte moment vond plaats bij de afsluiting. Twee “weerbaarheidsprofessionals” lieten ons een kleine oefening doen. Na wat gerek en gestrek (heel fijn na uren op je stoel te hebben gezeten), moesten we door onze knieën zakken en klappen. En steeds harder klappend omhoog komen. “Een applaus voor jezelf”, riepen ze. En dat was een hele mooie samenvatting van alles wat er besproken was. En wat geldt voor alle getraumatiseerden. Ondank alles wat we meemaakten, staan we hier nog. Een applaus voor onszelf!

Iris

*) ANP, Nederlandse vertaling: “Ogenschijnlijk Normaal deel van de persoonlijkheid”
**) EP: “Emotioneel deel van de persoonlijkheid”

Toevoeging Iris: ik leed niet aan D.I.S. (de ernstigste vorm van structurele dissociatie).