“Wat heb ik gedaan”, is de titel van een roman1). Ik had het boek al een paar keer zien liggen en weer weggelegd, omdat ik lees voor mijn ontspanning. Dagelijks bezig zijn met de gevolgen van narcisme en psychopathie is zwaar en ik doe hier graag wat lichtere dingen naast als de tijd het toelaat. Toch intrigeerde het boek mij en het heeft indruk op me gemaakt. Het is geen lichte kost. Dat is narcistische mishandeling nooit, maar er zijn wel gradaties.
“Wat heb ik gedaan” gaat over een geestelijke gezonde vrouw die haar man heeft vermoord. Wat brengt iemand tot deze daad, die op zich natuurlijk verwerpelijk is? Gaandeweg het boek wordt duidelijk dat hier jaren van ernstige terreur aan vooraf gingen, waarin Kathryn dit ‘geheim’ (de mishandeling) zorgvuldig bij zich droeg. Ook haar twee puberkinderen wisten nergens van.
Dit boek gaat over ernstige psychische, emotionele en fysieke mishandeling, en hòe ernstig ontvouwt zich gaandeweg. De rechercheur die haar vlak na de moord verhoort was een goede vriend van het stel en is met stomheid geslagen. Wat niet helpt is dat Kathryn een heel kalme, bijna berustende indruk maakt. De rechercheur roept uit “…Leg me uit wat hij je heeft aangedaan, wat zo erg was. Leg in eenvoudige woorden uit wat hij je heeft laten doormaken. Je praat over angst en folteringen, maar je moet het werkelijk voor me maken. Vertel me wat hij heeft gedaan wat jou zo bang heeft gemaakt. Vertel me wat hij heeft gedaan waardoor jij hem van zijn leven hebt beroofd” (p.22).
En vervolgens begint ze voor hem de puzzel te leggen. Maar hij zal het nooit helemaal bevatten, net als de mensen in de jury niet tijdens haar proces, of andere buitenstanders. Alleen andere slachtoffers van narcistische mishandeling kunnen het bevatten, behalve dan misschien het gegeven dat ze het vermoorden van haar man als enige manier om te ontsnappen zag. Het is in en intriest dat zij in haar diepe wanhoop, angst en eenzaamheid tot deze daad gedreven werd.
Kathryn werd door haar man uitgewist tot een niemand, omdat alles; hoe zij haar taken in het huishouden moest verrichten, hoe de blikken eten in de kast moesten staan, hoe ze moest kijken als hij iets vertelde, alles was tot in details uitgedacht. Als ze een foutje maakte in dit totalitaire gruwelregime, kreeg ze strafpunten. Elke avond voor ze mocht gaan slapen volgde het sadistische ritueel dat ze te horen kreeg waar ze die dag strafpunten voor kreeg en hoeveel. Daarna volgde de straf. Een macaber ‘geluk’ voor haar was dat deze gruwelijke straf voor fysieke (blijvende) littekens zorgde. Waardoor ze later toen de jury haar gevangenisstraf moet vaststellen bewijs had. De littekens van de emotionele en psychische mishandeling waren uiteraard niet zichtbaar.
Haar man was een totaal gestoorde psychopaat en één van de dingen die mij het meest raakte was de overduidelijke controle die hij over zijn gedrag had. Alles wat hij haar aandeed, was strategisch en uitgedacht. Naar zijn collega’s en medewerkers was hij de hartelijke en begaafde baas, naar de pupillen in de kostschool de joviale directeur. Alleen tegen haar en alleen als niemand anders het zag, was hij wreed en sadistisch. Zijn lieftallige vrouw moest een robot zijn en alles wat getuigde van haar eigen wil werd door hem ervaren als een aanval op zijn almachtigheid. De totale controle die hij over haar had vormde de motor van zijn succesvolle bestaan. Hier haalde hij zijn energie uit. Menselijke benzine.
Zij zegt in het boek dat ze lang geleden is opgehouden te leven. Wat ze nog doet is bestaan. Uitgewist worden terwijl je nog wel leeft is een langzaam en uiterst pijnlijk proces. Het boek laat goed zien hoe een stabiel, redelijk stevig persoon volledig in bezit genomen kan worden, tot er bijna niets meer van haar over is.
In de beginjaren had Kathryn nog het idee dat ze invloed had op haar situatie. Ze probeerde een patroon te ontdekken in de beschuldigingen, waardoor ze hoopte ze te kunnen voorkomen. Ze zette de blikken eten in de kast recht, nam stof af, verrichtte al haar huishoudelijke (en vaak pietluttige) taken met precisie en toewijding. Hoe ze die taken uitvoerde, daar had ze controle over. Waar ze echter geen controle over had waren haar uitingen. Ze is immers een mens van vlees en bloed, met gedachten en emoties. Haar uitingen kwamen van binnenuit, en dat ook deze afgedwongen en misbruikt werden maakte dat ze ophield met leven. De buitenkant was er nog, fysiek was ze nog aanwezig, maar haar innerlijk landschap was bijna platgebrand. Want gaandeweg bleek dat ze helemaal geen controle had. Het ging hem helemaal niet om een nette keuken en een gehoorzame vrouw. Het ging hem om de macht, om de kick die het gaf een ander mens volledig te kunnen regeren.
‘De lijst van dingen die waren verboden, toegestaan en werden verwacht, was lang en veranderde voortdurend. Het was in deze instabiele omgeving – constant achtervolgd worden door kritische blikken- dat ze bestond. Bestond was het woord dat Kathryn gebruikte als ze nadacht over haar situatie, leefde zou impliceren dat ze een leven had en dat had ze niet. Ze had helemaal geen leven (p. 66) ‘.
Het is schokkend om te lezen hoezeer ze alles in haar eentje onderging en hoe innerlijk het flinterdunne verzet aanzwelde tot een groot vuur, dat haar er toe bracht haar man uiteindelijk te vermoorden. Vervolgens wordt zij door anderen gezien als de dader, als de schuldige, en de grootste criticus lijkt zijzelf te zijn.
‘Jaren en jaren heb ik zo geleefd dat ik begon te trillen bij het vooruitzicht dat ik alleen met hem zou zijn. 20 jaar was ik te bang om mijn mond open te doen, hulp te vragen of tegen iemand te zeggen hoe ik leefde. Elke gedachte daaraan, en elke actie moest ik zien te vermijden. Ik verschrompelde vanbinnen en ik wist dat ik op een dag helemaal zou verdwijnen. Ik heb geen spijt van wat ik heb gedaan, maar ik vind het verschrikkelijk hoeveel pijn ik anderen heb gedaan. En dan voel ik me reusachtig schuldig omdat ik eindelijk vrij ben, maar om die vrijheid te bereiken heb ik alles voor mijn kinderen verpest’.
Wegens de gruwelijke zichtbare bewijzen van de fysieke mishandeling kreeg zij ‘slechts’ een gevangenisstraf van vijf jaar. Daarna kon zij niet zomaar de draad van haar leven weer oppakken, het leven dat ze had voor ze dit monster ontmoette en twee kinderen met hem kreeg. Die twintig extreme jaren hadden diepe sporen nagelaten. Maar ze werd niet meer uitgewist. Ze hoefde haar beleving niet meer te censureren, niet meer gezichtsuitdrukkingen te tonen die van haar geëist werden et cetera. Ook al moest ze dag in dag uit leven met wat ze had gedaan, ze was geen gevangene meer. Ze kon over zichzelf beschikken, en dat is het allerbelangrijkste in een mensenleven.
1) ‘Wat heb ik gedaan’, van Amanda Prowse, ISBN 978-94-026-0017-9
Dit boek draagt zij op, ‘aan elke vrouw die leeft in de schaduw van de donkere wolk van controle. Je zult het geluk vinden, als je de moed hebt je ervan te bevrijden’.
16 reacties op “Uitgewist”
Klinkt heftig maar op sommige vlakken ook vertrouwd.
Ik kan het me heel goed voorstellen, want ook ik was in staat mijn moeder en mijn nex te vermoorden. Het is zo moeiijk om het uit te leggen wat eraan de hand is, aan iemand die dat nauwelijks mee heeft gemaakt. Maar als iedere dag dezelfde dingen terugkomen, vreet het je op! En je kunt niet eens een weerwoord geven, want daar wordt toch niets mee gedaan of geluisterd. Praten willen ze niet of zeggen van wel, maar het levert totaal NIETS op. Het zijn vreselijke “mensen” om mee te leven en ze gaan werkelijk over lijken. Ik wens Kathryn heel veel sterkte en heel veel liefs en steun en hopelijk ook van haar kinderen! Ik gun haar een betere toekomst en leven xxx Jose
Beste José,
Ik begrijp je helemaal.
Ook ik heb zó een verschrikkelijke moeder en ex gehad.
Die twee lagen ook steeds met elkaar overhoop
En ik heb steeds tussen twee vuren gestaan.
Verschrikkelijk wanneer zoiets je overkomt. Gelukkig ben ik nooit op dat punt uitgekomen en nog is de schade bij nader inzien groot genoeg. Als ik via FB jullie site Het Verdwenen Zelf niet had ontdekt, dan weet ik niet hoe het verder met mij zou zijn gegaan. Daar maak ik dan ook veel reclame voor. Zelf ben ik ook bezig met een deels autobiografisch boek. Mijn ex weet dat en schijt bagger. Hij probeert mij tijdens de zeldzame keren, dat ik hem nog spreek, daar vanaf te houden. Onder het motto: Wat denk hoe dat is voor onze zoon, om dat allemaal te lezen?? Mijnantwoord tegenwoordig is: “Jij schildert en ik kom jou ook niet vertellen wat jij wel / niet op dat doek mag zetten.
Ik schrijf en dat doe ik op mijn manier. Wat is het toch heerlijk om ondanks een relatie van 30 jaar met deze man, toch weer diep bij mijn kracht te komen. Ik weet wel dat ik het zelf moet doen, maar jullie zijn voor mij met de workshops en de deskundige therapeute een enorme steun in de rug geweest. Liefs…Hannah Jansen.
Wat een uitstekend stuk. Ik heb het boek ook gelezen en ben benieuwd of er meer lezers zijn hier die het boek kennen? Wat mij opviel aan dit boek is hoezeer deze vrouw zich weg cijferde voor haar kinderen, terwijl haar bijna volwassen kinderen me soms behoorlijk egocentrisch over kwamen. Begrijp me niet verkeerd, ik snap dat een ouder zich wegcijfert voor de kinderen, maar deze vrouw hield de mishandeling zo bij zich, probeerde zo alle sporen uit te wissen dat zelfs haar kinderen haar naderhand niet konden geloven. De stukjes waarin ze hun moeder verweten dat die er zo slecht uit zag, vaak zo nerveus deed en zo niet op haar gemak leek te zijn, raakten me best wel. Waarom vroegen de kinderen niet wat er met haar was? Waarom maakten ze haar verwijten hierover? Ik begreep uit de recensies dat meer lezers moeite hadden met deze kinderen, al is dit natuurlijk een detail vergeleken bij het gruwelijke gedrag van haar man.
Maar goed, dit zijn wat van mijn gedachtes over dit boek. Ik vind het heel belangrijk dat het geschreven is omdat het deze extreme mishandeling in veel huiskamers brengt, een verhaal verteld wat de meeste mensen zich helemaal niet kunnen voorstellen. Iris, je weet de dingen vaak raak te omschrijven. Bijvoorbeeld de zin ‘Ze kon over zichzelf beschikken, en dat is het allerbelangrijkste in een mensenleven’.
Al heb ik gelukkig niet zulke extreme mishandeling meegemaakt als deze Kathryn, ik weet hoe het is om dag in dag uit gecontroleerd te worden. Mijn ex beheerste me compleet, en het waren mijn kinderen die vragen gingen stellen en voor mij de drijfveer vormden om weg te gaan. Ook al werd de situatie er eerst niet makkelijker op. Ik wilde hen in een normale wereld op laten groeien.
Ook ik probeerde hen er buiten te houden, maar toch merkten zij dingen aan mij en stelden bijvoorbeeld de vraag ‘mama, waarom ben je zo bang voor papa’. Terwijl ik dit schrijf breekt mijn hart bijna weer. Ik heb dit boek ook regelmatig weg moeten leggen, het kwam te dichtbij. We zijn vertrokken, we zijn redelijk veilig. Ik was minder eenzaam dan Kathryn, zowel mijn broer als beste vriendin die ik wel eens glimpjes informatie gaf hadden door dat het niet goed zat en hielpen me weg te komen. Maar de angst, de schok…herkenbaar. Het was heftig. Ik steek een kaarsje aan voor al die vrouwen (en mannen) als Kathryn, en voor mezelf.
Hoi Yvanka, ik heb het boek gelezen en snap wat je bedoeld. Dat had ik ook over die kinderen. Ik lees in jouw bericht dat jij, ook al was het minder erg, ook in zo’n controlerende relatie zat. Moet erg heftig voor je geweest zijn. Ik heb dit alles gelukkig niet meegemaakt maar het boek boeide me heel erg en heeft ook nog dagen in me doorgewerkt. Net zoals je zegt, het is belangrijk dat dit soort extremen in sommige huiskamers terechtkomt, al is het maar via een boek, omdat mensen dan wel moeten erkennen dat ook deze dingen gebeuren. Het is soms een hele nare wereld. Veel sterkte!
Ik snap het wel van de kinderen. Toen ik nog in deze situatie zat( bijna 30 jaar) hield ik het zoveel mogelijk bij hun vandaan. Dat maakte dat ik alleen vertrokken ben en mijn kinderen inmiddels boven de 18 met veel vragen achter moest laten. In de begintijd na mijn vlucht had ik maar summier contact met hun en dat was erg pijnlijk.
Ze werden tegen mij opgezet en in die tijd dacht ik wel eens ‘ had ik ze maar niet zo beschermd dan hadden ze me beter begrepen’ maar mijn therapeute zei toen dat ze dan nog meer schade hadden opgelopen dus hoewel het heel lastig was voor mij, omdat ik vrijwel alleen kwam te staan, was ik voor de kinderen blij dat ik het Narcistisch geweld bij hun vandaan wist te houden,.voorzover mogelijk.
Kan het me heel goed voorstellen …zo leefde de vrouw in een soort van gevangenis….afschuwelijk met zo een vent aan je zijde….gedver
Heftig! Maar ik kan het me voorstellen
Hoi Annemarie, ik plaats mijn reactie even hier want ik kon onder jouw bericht niet meer reageren. Heb jij het boek gelezen waar het hier over gaat? Ik heb het namelijk niet over het beschermen van kinderen in zijn algemeenheid, natuurlijk moet je dat doen als ouder en ik heb dat ook gedaan. Wat ik schreef ging specifiek over de opstelling van deze kinderen in dat boek. Ik denk dat het handig is dat we het over hetzelfde hebben 🙂 , dus vandaar mijn vraag. Groetjes, Yvanka
Hoi Yvanka,
Hoewel ik het boek nog niet gelezen heb (wel besteld) reageerde ik op jouw reactie waarin je schreef dat de kinderen uit het boek egocentrisch reageerden. Dat herken ik bij mijn eigen kinderen toen ik uit de situatie wegging. Deels is dat overlevingsdrang geweest en deels denk ik dat door dat ik het emotionele geweld bij hun heb geprobeerd weg te houden, ontbrak het hun aan inzicht van wat er werkelijk aan de hand was. Ik ging maar door met overleven met een lach op mijn gezicht. Totdat ik helemaal op was gebruikt.
Hoi, Bedankt voor je verduidelijking. Wat verdrietig om te lezen. Ik hoop dat het inmiddels beter met je gaat! lfs
Pff ik werd er verdrietig van toen ik het las. Ook heel blij dat ze uiteindelijk is verlost van haar man. Ongelooflijk dat ze dit heeft meegemaakt, en dat iemand dit haar heeft aangedaan. Ik begrijp het helemaal, dat je eigen “ik” er niet meer is. Misschien dat ik daarom verdrietig werd, omdat ik er weer aan moest denken hoe erg het was. Alleen mensen die narcistische mishandeling hebben meegemaakt kunnen begrijpen hoe het is. Het is echt vreselijk.
jeempie, wat een verhaal. Nog zo’n boek, De verborgen glimlach, Nicci French.
Wat een heftig verhaal. Misschien is het zelfs wel onterecht dat ze dan veroordeeld wordt. Je zou het misschien als noodweer kunnen zien. Ik herinner me een soortgelijke zaak, in Engeland geloof ik, waarbij de vrouw aannemelijk kon maken dat ze niet anders kon bijna. Ze werd wel veroordeeld maar moest niet naar de gevangenis, een voorwaardelijke straf geloof ik. Hoog tijd dat ze dergelijke emotionele terreur (door bijvoorbeeld die man van haar) strafbaar maken, zodat je als slachtoffer sterker staat.
ik heb het van dichtbij meegemaakt. mijn oom heeft zijn vrouw vermoord van de trap geduwd en pleegde daarna zelfmoord. de buurman hoorde wat gestommel, liep naar buiten, hoorde gestommel van de buren keek door de brievenbus en zag mijn oom op zijn knieen naast zijn dode vrouw zitten. vervolgens heeft ie zelfmoord gepleegd. onder zijn bed vonden ze later nog een hamer en schroevendraaier dus hij liep al langer met het idee rond.
Het narsisme in mijn familie is torenhoog niet normaal meer zo erg dat is.