Als cliënten in de gaten beginnen te krijgen dat de relatie die ze bijvoorbeeld met hun ouder of partner hebben destructief is, wil dat nog niet zeggen dat ze ook onmiddellijk de destructieve relatie kunnen of willen verbreken. Iemand moet hier aan toe zijn. Bovendien kan impulsief weggaan of definitief het contact verbreken de cliënt in grote problemen brengen (financieel bijvoorbeeld). Er bestaat een kans dat een ouder die bij de dader weggaat gevaar over zichzelf afroept (fysiek geweld, stalking of erger). Indien de cliënt weg wil uit een destructieve relatie, moet hij of zij zich emotioneel en praktisch voorbereiden op een soms moeilijke en complexe weg.
Iris Koops besteedt in haar tweede boek “Je leven in eigen hand” uitgebreid aandacht aan het verbreken van de relatie met een destructieve partner (hoofdstuk 5) of met een destructieve ouder (hoofdstuk 4), of als dit niet gaat hoe het contact te minimaliseren. In de betreffende paragrafen ‑ zie de inhoudsopgave van het boek ‑ staan alle tips, risico’s en ervaringen die bij dit proces horen.
Loskomen uit een destructieve relatie is niet ‘even je koffers pakken’. Het is een heel complex proces, waarin zelfinzicht centraal staat. Veel slachtoffers die hun slechte relatie uitzitten, doen dit vanuit onbewuste drijfveren. Daarom komen goedbedoelde adviezen zoals ‘Kies toch voor jezelf!’ ook niet aan. Jezelf, wie is dat?
IRIS KOOPS
De moeite die het de cliënt kost om de destructieve relatie te verbreken of weg te gaan uit een destructieve (werk)omgeving heeft grofweg twee kanten: een emotioneel-psychische en een meer fysiek-materiele kant. Beide zijn essentieel voor het begrip en inzicht dat een professional moet hebben om een cliënt in deze situatie afdoende te kunnen behandelen of ondersteunen en worden hieronder toegelicht.
Emotioneel en psychisch
- Cliënten zijn door de jarenlange dwingende controle gaan geloven dat alles aan hen ligt.. Van hun zelfvertrouwen en identiteit is soms weinig meer over. Cliënten kunnen in verschillende gradaties last hebben van het Stockholmsyndroom of van traumabonding.
- Schuld en schaamtegevoelens drukken al jaren zeer zwaar op het slachtoffer, verlammen hen en verhinderen het nemen van actie. Slachtoffers twijfelen er vaak aan of wat ze doen goed is of niet, of ze nog wel op hun eigen oordeel kunnen vertrouwen. Ze zijn vooral aan het overleven in een onveilige situatie en dit vergt al hun energie. Ze zijn vaak geïsoleerd geraakt en hebben geen netwerk of hulpbronnen meer. Daar hoort de eerste prioriteit te liggen, om die weer op te bouwen. We zien dat lotgenotencontact en psycho-educatie daarin een positieve rol spelen , de workshop voor slachtoffers zijn daarbij helpend.
Materieel en fysiek
- In een situatie van partnergeweld, is het abrupt verbreken van een relatie met de destructieve ander soms (zeer) gevaarlijk, met name als er kinderen in het spel zijn. Daders hebben vaak een grote mate van daadwerkelijk fysiek, juridisch en materieel overwicht. Dat kan zich wreken bij een relatiebreuk: dat is namelijk een moment waarvan bekend is dat het kan leiden tot geweld, in enkele gevallen grof fysiek of zelfs dodelijk geweld (femicide). Een goede risico-analyse en voorbereiding zijn daarom essentieel. Slachtoffers hebben concrete steun en een goed plan nodig, eentje dat alle facetten raakt van het weggaan. Iris Koops geeft in de genoemde stukken in haar tweede boek hiervoor een goede basis.
Niet alleen in een situatie van huiselijk geweld, maar ook in een onveilige werksituatie komen er talloze dilemma’s en problemen kijken bij het loskomen uit deze destructieve omgeving. Zomaar ontslag nemen lost niet altijd het probleem op: stalking, schulden of juridische procedures kunnen een rol spelen. Ook hier geldt: het is een complex en moeizaam proces, waarbij emotionele steun en een praktisch plan onontbeerlijk is. Tijdens de training voor professionals worden er handvatten gegeven bij het begeleiden van cliënten die een relatie willen verbreken.