Dit is een gastcolumn van Em
Regelmatig krijg ik dezelfde vraag uit de omgeving: hoe het toch kan dat je als slachtoffer niet luistert naar je onderbuikgevoel wanneer je in een relatie zit met een narcist? Hoewel het antwoord heel simpel zou moeten zijn, is dat toch behoorlijk ingewikkeld. Het complexe zit ‘m erin dat degene die de vraag stelt, voorbij het eigen voorstellingsvermogen moet gaan om het antwoord te kunnen begrijpen. En dat is lastig.
Ieder mens is gewend om te denken vanuit datgeen wat ze kennen en vaak is dat de normale criteria, zoals beschreven staat in de boeken van Iris Koops. Het gros van de bevolking heeft een gezond ontwikkeld empathisch vermogen en die empathie zorgt voor een rotsvast vertrouwen in de goedheid van de mens. Dat heeft als voordeel dat empathische mensen in staat zijn om elkaars fouten te vergeven, fouten die iedereen nu eenmaal maakt in zijn leven waarbij die een ander wel eens kwetst.
Door empathie zijn we hiertoe in staat en het vertrouwen dat de ander ons vergiffenis waard is, zit stevig verankerd in ons systeem. Zo stevig dat het moeilijk te bevatten en te doorzien is dat iemand, die dat rotsvast vertrouwen helemaal lijkt te hebben verdiend, daar juist gruwelijk misbruik van maakt. Om dat te kunnen begrijpen moeten er overtuigingen worden bijgesteld. En dat is lastig, want de overtuiging dat je altijd uit kan gaan van de goedheid van de mens, geeft een veilig gevoel. Dat beeld bijstellen roept blijkbaar nogal wat op.
Ik ben soms verbaasd hoe groot de weerstand is bij mensen om uit die comfortzone van schijnveiligheid te stappen. Iets wat nodig is om te kunnen bevatten dat die duisternis werkelijkheid is voor vele slachtoffers. Het gevolg van die weerstand is dat men verklaringen gaat zoeken in het gedrag van het slachtoffer; wat heeft hij of zij nagelaten om de mishandeling te voorkomen, wat heeft hij of zij verkeerd gedaan en niet zelden wordt geconcludeerd dat het slachtoffer allerlei zwaktes heeft en foute partners opzoekt. Het slachtoffer wordt beschuldigd en de dader wordt ontzien, de welbekende victim blaming.
De laatste tijd krijgen we veel te horen over Britney Spears. Voor de lezers die dit niet volgen: zij is een beroemde popster die onder curatele staat, haar vader is bewindvoerder en bepaalt vergaand allerlei juridische, financiële en maar ook andere levenskwesties voor haar, sinds ze psychische problemen kreeg. Haar getuigenis in de rechtbank onlangs, deed vele slachtoffers van coercive control sidderen*. Het was allemaal zo herkenbaar. In haar getuigenis vertelde ze over de dagelijkse vernederingen, beperkingen en hoe haar vader haar bij alles controleerde. Haar bezittingen en communicatiemiddelen die zijn afgenomen en de toegang tot haar kinderen die door haar vader worden gecontroleerd. In de rechtbank sprak zij over bedreigingen, haar angst, dat ze zich onzichtbaar en ongehoord voelt en dat ze zich slaaf voelt van haar vader en de mensen om haar heen. Behalve het feit dat ze een wereldberoemde artiest is, klinkt de rest van het verhaal toch akelig bekend voor slachtoffers van coercive control. Net zo bekend als de weerstand van omstanders om het verhaal te geloven, die naar voren komt in de reacties die er op het verhaal komen. Eén van de uitspraken die ik hoorde op tv was: ”Wie zegt dat haar verhaal klopt? Misschien is ze gewoon een over het paard getilde artiest, verwend en onhandelbaar…”
Het is om triest en gefrustreerd van te worden. Zélfs wanneer de signalen er zijn dat iemand voor het oog van de hele wereld mishandeld wordt, gaan mensen het gedrag van het ogenschijnlijke slachtoffer in twijfel trekken en krijgt deze zonder enige gêne de rol van dader toegespeeld. Probleem opgelost, het is haar eigen schuld en dus hoeven we niks te doen. Alles om maar niet onder ogen te zien, dat deze duisternis op grote schaal bestaat en dat hier iemand roept, nee schreeuwt, om hulp. Ik vind het verdrietig en pijnlijk om te zien dat er mensen zijn die niet eens de mogelijkheid in overweging nemen, dat er zich hier iets gruwelijks afspeelt, dat er mensenrechten in het geding zijn, zoals bij veel mensen wereldwijd die slachtoffer zijn van coercive control. Het is afschuwelijk hoe herkenbaar dat is voor vele slachtoffers.
Mishandeling gaat in tegen rechten van de mens. In de rechtbank sprak Britney dat ze al jaren in een gevangenis zit, iets wat voor velen herkenbaar zal zijn. In een uitgebreid artikel over de zaak, noemt de auteur dat slachtoffers “vaker taal gebruiken die geassocieerd wordt met opsluiting”. Niet zo vreemd als je bedenkt dat bij coercive control het slachtoffer in een emotionele gevangenis zit, waar niet zomaar uit te ontsnappen is. Als er na een breuk rechtszaak na rechtszaak is, blijft deze gevangenis duren ondanks dat de deur open staat. Het is nodig dat mensen gaan inzien, dat er mensenrechten worden geschonden wanneer er sprake is van coercive control en dat men nu eindelijk eens gaat inzien dat degene die deze coercive control ondergaat slachtoffer is en niet de oorzaak.
Slachtoffers verdienen het om gehoord en gezien te worden en dat blijkt wereldwijd een probleem te zijn. Niet alleen slachtoffers moeten hiervoor aan het werk, ook mensen die niet slachtoffer zijn zullen hier iets voor moeten doen. Zij zullen bereid moeten zijn om uit die comfortzone van schijnveiligheid te stappen en onder ogen moeten zien, dat er soms duisternis is die inktzwart kan zijn.
* Artikel: Britney Spears Testimony ‘eerily familiar’ for Victims in Family Court
Mooi geschreven stuk! Ooit zei een oud-collega van mij, dat het haar nooit zou overkomen om in handen te vallen van een narcist, en dat ik veel te lief ben. Ik ben empathisch en misschien ook lief, maar zeker geen watje…. Wij (slachtoffers) zijn juist beresterk, ook daarom kiezen narcisten ons, omdat wij niet gauw opgeven! Ik ben toen gestopt met uitleggen, niet meer aan mensen die het niet (willen) snappen. Kost teveel (negatieve) energie. Ik weet hoe het zit, en dat is nu genoeg voor mij…
Inderdaad, want wij slachtoffers zijn overlevers, dus beresterk! Vaak is het grote probleem om te ontvluchten dat de dader al totale controle heeft over, jawel, jouw geld en het besef dat als je vlucht je alles kwijt zult zijn; jouw geliefde huisdieren, kinderen, vrienden, fotoalbums, werkelijk ALLES verlies je!
Ja Hanan, je hebt gelijk, ALLES verlies je.
Door mijn narcistische moeder ben ik (toen 16 jaar) tijdens een verhuizing al mijn dierbare spulletjes ook foto’s uit mijn jeugd kwijtgeraakt, per ongeluk door haar bij de vuilnis gezet. Niet die van mijn broers.
Na mijn scheiding, hoorde ik toen nog van een van mijn 5 kinderen, heeft pa een vreugdevuur gemaakt en alles van mij verbrand. Hij voerde een soort indianendans op rond het vuur. Niets heb ik meer, geen foto’s van toen mijn kinderen klein waren, de bouw van ons huis en ligboxenstal, familiefoto’s etc. Zelfs al mijn 5 kinderen ben ik nu kwijt, oude vrienden, ex schoonfamilie, de boerderij (met ook mijn beesten) etc.
Mijn ziel leeft en heeft hij niet kapot kunnen maken. Gelukkig heb ik voor mijn kinderen toen fotoboeken gemaakt en die zijn wel bewaard gebleven, maar daar sta ik bijna niet in. Hoe dat komt? Als mijn toenmalige man foto’s maakte stonden we er altijd zonder hoofd op (als hij af klikte drukte hij de camera naar beneden) dus ben ik de foto’s gaan maken, met als gevolg dat ik nergens op sta, maar alle anderen wel.
Boeken vol zouden ik en anderen kunnen schrijven, worden we geloofd, NEE, gaan we door JA. Wij zijn beresterk en overlevers zoals je al beschreef. Dank voor je reactie, het bracht, voor mij, weer dingen helderder in beeld.
Helaas herkenning ook wat betreft de foto’s. Wat een ongelofelijke rotstreek van n.b. je eigen ouders, de plek wat jouw veilige haven had moeten zijn. Wat ben je ontzettend veerkrachtig.
Op verzoek van een pro-deo advocaat heb ik ooit met tegenzin een lijst gemaakt van spullen die mij dierbaar waren. Meneer X kreeg keurig zwart/wit in handen wat hij mij zeker niet zou teruggeven, o.a. foto’s, brieven van overleden oma, zelfgemaakte kleed, etc. Alles is verder naar de stort gebracht vertelde een zoon later.
Je zegt het heel mooi, je ziel leeft en hebben ze niet stuk kunnen maken!
Wij zijn bikkels! Stay strong!
Mooi dat je schrijft dat wij juist beresterk zijn, en dat wij juist daarom uitgekozen zijn omdat we niet gauw opgeven.
Ja idd omdat ik vaak zo verdrietig of liever gezegd gefrustreerd word dat wij slachtoffers van… als zwak of te lief worden afgeschetst, ze hebben geen idee hoe sterk wij zijn! Hoe een narcist te werk gaat, omdat hij of zij in het begin juist alles voor je doet en niks te gek is, ik dacht dat ik een lot uit de loterij had gevonden. Zoals wij weten is het een heel proces wat je doormaakt, je krijgt niet meteen de aanval, want anders zouden wij net zoals een ander de relatie niet eens aan gaan!
Het is voor mensen heel moeilijk voor te stellen dat ook zij zomaar slachtoffer zouden kunnen zijn. Knap dat je er zo voor hebt kunnen afsluiten.
Ik dacht precies hetzelfde toen ik de situatie van Spears meekreeg en haar verklaring voor de rechtbank las. Eenieder kan bedenken dat iemand die in staat is een goed inkomen te verdienen zonder vorm van criminaliteit, niet waarschijnlijk wilsonbekwaam is. Toch lijkt er weinig hoop dat deze vrouw uit haar mentale, geestelijke en lichamelijke gevangenis zal worden bevrijd. Er zijn maar weinig horrorfilms die een zo beklemmend gevoel weten op te roepen.
Wauw ik wist niet dat het een naam had… coercive control.
Ex deed dit ook bij mij. Ik was geen baas meer over mijn bankpas en ID kaart. Voor beide heb ik moeten bedelen toen ik bij ex weg was. Zonder ID kaart kun je je niet inschrijven bij de gemeente. Nadat ik mijn bankpas heb laten blokkeren en dreigen met aangifte van identiteit diefstal. Kreeg ik ze met veel moeite terug. Mijn ouders zouden ze ophalen maar toen werd die afhaal afspraak afgezegd door ex. Een collega van mijn pa (militair) heeft toen mijn ID en bankpas uiteindelijk mee gekregen. Ik snap nog steeds niet hoe ik het zover heb laten komen. Nu zijn mijn ogen geopend.
Je verwoordt het treffend, Em. Ik dacht bij de berichtgeving over Britney hetzelfde. Mensen die nooit met een dergelijke situatie te maken hebben gehad, kunnen zich gewoonweg niet voorstellen dat een ouder of partner intens gemeen en harteloos kan zijn. Ik ervaar hetzelfde in mijn omgeving als ik iets vertel over mijn jeugd met een narcistische moeder. Dat er slechte vaders bestaan, willen de meeste mensen nog wel aannemen. Maar moeders die hun kinderen liefdeloos behandelen, emotioneel verwaarlozen en psychisch mishandelen? Nee, dat wordt betwijfeld of ronduit ontkend. Het is een hardnekkig taboe, dat eindelijk de wereld uit moet.
Ja Anne, ook moeders doen dat, zelfs in mijn jeugd en tot mijn 50e meegemaakt (ik ben nu 71).
Zelfs op haar sterfbed vloog ze mij naar de keel en wist ze mij te vertellen hoe slecht en verdorven ik ben.
Niemand geloofde mij, zij lag immers op sterven en kon/zou zoiets niet doen. Mijn redding is geworden dat IK haar kon vertellen op dat moment dat ik mijn hele leven van haar heb gehouden, me in allerlei bochten heb gewrongen om haar te plezieren en dat ik haar vergaf. Toen ben ik weggegaan en wilde niet meer met haar samen in een kamer zijn. Door mijn vergeving voor haar en door haar dood werd ik van alles bevrijd. Helaas heeft ze wel een flink stempel gedrukt op broers, zussen en vele anderen over wie ik ben. Ik hoop en bid dat anderen de boeken van Iris lezen en dat ook hun ogen open gaan. Mensen als Britney en het ME TOO schandaal wereldwijd helpen daarbij.
Beste Merel, als vergeving jou rust heeft gebracht, dan vind ik dat fijn voor je. Maar ik kan en wil niet vergeven. Ik heb me ook in allerlei bochten gewrongen, maar tevergeefs. Het was nooit goed genoeg. Mijn moeder werd 91 zonder ooit één verontschuldiging te hebben uitgesproken. Ze heeft nooit een fout toegegeven, nooit verantwoordelijkheid genomen voor haar daden. Integendeel, ze verdraaide elke gebeurtenis in haar eigen voordeel en vond dat ik haar mishandeling, vernedering en verwaarlozing zelf uitlokte. En gaf me daarmee nog een extra trap na. Na het boek van Iris te hebben gelezen heb ik eindelijk hulp gezocht en gevonden. Voor het eerst in mijn leven word worden mijn ervaringen en trauma’s serieus genomen en geloofd. Dat alleen al voelt als een bevrijding.
Ook mijn moeder heeft zich nooit verontschuldigd naar mij, maar gelukkig kon ik het wel naar haar toe. Dat is mijn redding en bevrijding geworden. Goed dat je hulp hebt gezocht. Veel sterkte! Liefs! Merel
Zeker Anne, moeders kunnen ongelofelijk gemeen zijn. Mijn moeder noemt nooit mijn naam, ik ben ‘die meid’. Of ze knikt venijnig mijn kant op om duidelijk te maken dat ze mij bedoelt…
Mijn mond valt open, mijn moeder noemde ook nooit mijn naam, altijd die of zij of een zogenaamd koosnaampje die mij pijn deed of ze kneep mij in mijn arm als ik weer iets voor haar moest doen. Ik voelde me Assepoester. Mijn ex noemde mij Jans vanaf de 1e dag van mijn trouwen en later moeders, zo vertederend volgens anderen, maar mij deed het zeer. Gelukkig heb ik na de dood van mijn moeder (ik was 50) en de echtscheiding (beiden vielen in hetzelfde jaar 2000, geen toeval) een nieuwe naam gekregen waar ik erg blij mee ben. Nu ga ik al 21 jaar als Merel door het leven, voel me als een vogel, bevrijd, geliefd en mijn vleugels uitslaand.
Veel sterkte met alles! Liefs! Merel
Dat iemand uiteindelijk zoveel macht over je heeft en dat dat heel geleidelijk gaat daar sta ik nog steeds versteld van. Mijn voelsprieten hebben overuren gemaakt en raakten uiteindelijk een soort van verlamd. Deze mensen zijn thuis zo grillig dat het altijd op eieren lopen was. Ze weten heel goed wat ze moeten doen om de empathische mensen aan zich te binden. Immers dit stukje missen ze zelf en hebben ze schijnbaar nodig om in de buitenwereld staande te blijven. Ook ik ben echt alles alles kwijtgeraakt, kreeg de instanties op mijn dak, gelukkig ook hulp uit allerhande hoeken. Mijn kooi staat nu open, maar ik durf amper meer te fladderen. Britney laat je niet verlammen door deze zieke geesten, doe waar je goed in bent en geniet van het leven.
Mootje, durf de stap te wagen, ga fladderen, want daarna komt in vrijheid vliegen. Je kunt het!
Liefs! Merel
Dank lieve Merel! Je hebt helemaal gelijk!
Deze vreselijke mensen maken ons vleugellam en het duurt echt jaren voordat ze weer uit je systeem zijn. Het ontworstelen uit het destructieve narcistische web duurde jaren en kostte bakken energie. Het daarna niet gezien en gehoord worden door verschillende instanties voelde aan als zout in een diepe wond. Doordat je eigenlijk te lang in die overleefstand hebt gestaan kan het nog steeds heel eenvoudig getriggert worden. Je had namelijk die extra voelsprieten nodig, ze zijn onze valkuil, maar ook onze kracht!
Wat jij zegt, trek er op uit, oefen, val en durf hulp te vragen, oefen opnieuw en rust uit en vertrouw langzaam weer op jezelf! Geniet ervan om jezelf weer terug te vinden en van die vrijheid (dit keer zonder schuldgevoel). Wij verdienen het!
Empathische mensen zetten vaak hun intuïtie opzij, staan open voor verschillende gevoelens en situaties, zelf ook vaak schuldig aan relaties romantiseren waardoor je (met de intuïtie) ongezonde handelingen wegschuift, ik heb zelf eerder agressie weggeschoven omdat diegene in het verleden wat heftigs had meegemaakt, had ik dat maar niet niet gedaan, conclusie: gaf mij niet de tijd en is vreemdgegaan. Wij worden inderdaad vaak als lief en zwak en geven onszelf vaak ook de schuld, valkuil tevens kracht. Maar ik kan ook gewoon klaar = klaar zijn en ook soms echt niet weer opnieuw beginnen, vooral als diegene zich totaal niet excuseert of laat zien. Bij mij bij de narcist was het toch echt wel weer de liefdesbombarderingen en medelijden wekken, toen ben ik meegegaan en heb ik al vroeg een traumaband ontwikkeld.
Voor veel mensen is het oncomfortabel en is het zoveel makkelijker om te negeren, dan hoef je immers ook er niets mee te doen en kun je veilig in je cocon zitten, niet beseffend dat je onderdeel bent van verergering voor slachtoffers. Ik sta ook verbaasd te kijken (en ik denk dat ook) dat velen die antwoorden zelf misschien wel narcistische persoonlijkheden hebben en elkaar proberen te versterken, denk dat dit ook bij pestclubjes vaak het geval is, er zijn dominanten en de volgers die zelf misschien ook misbruikt worden en het niet voelen/weten.
Het erge vind ik nog wel dat soms jouw kant van het verhaal helemaal niet gevraagd wordt, je bent zo gemanipuleerd dat mensen het bij die conclusie laten en ook niet evalueren, van ‘hey’ dat was ook wel heel raar of eigenlijk respectloos gedrag. Het erge vind ik dat ze overzien dat Britney een gedwongen spiraal moest en gewoon psychische klachten had waar paparazzi flink misbruik van maakte, de flying monkeys en niet te denken van familie, moeder die nu ineens wil dat de advocaatkosten betaald worden door haar, het zusje dat precies die tijd met een boek komt en eer strijkt met haarzelf.