Verhuisd en lijken uit de kast

dit is een gastcolumn van M.

5 jaar geleden, ontdekte ik na een levenslange worsteling en zoektocht (deels onbewust, maar naarmate ik ouder en ouder werd steeds bewuster) dat mijn ouders en mijn zus, mijn enige drie bloedverwanten, verborgen narcisten zijn. Voordat dat kwartje echt bij me viel ging er heel wat strijd, ellende en pijn aan vooraf, maar vooral ook ongeloof. Het is niet zomaar te bevatten en te accepteren.

Mijn moeder werd door iedereen een lief en aardig vrouwtje gevonden die – zij het toch ook wel wat door eigen schuld vond men – last had van depressies door haar dominante man. Ik was degene die mijn moeder altijd bijstond, voornamelijk probeerde om haar emotioneel te steunen. Deels omdat ik graag wilde dat ze beter werd, genas van haar eeuwige depressies en deels om te bemiddelen om het leefbaar te houden in ons gezin. Ik was het ook die probeerde oplossingen te zoeken en droeg die ook steeds aan. Mijn moeder, zeg ik nu achteraf, wilde niets. Blijkbaar vond ze de rol van zielig vrouwtje beter te behapstukken dan zoeken naar een oplossing, al was het maar om haar kinderen bij te kunnen staan. Ze was het gewend die rol te spelen en die rol paste haar blijkbaar het beste of/en het was een rol die, net als ieders door vader opgelegde rol, de familie bij elkaar hield? Maar deugen deed die rol niet.

Mijn vader is een verborgen narcist pur sang. Hij hield de schijn naar de buitenwereld als een goede acteur hoog. Mooie praatjes, een aardige man, een leuke, grappige vader, niet erg aanwezig, maar quasi bescheiden en sprak meelevend over zijn depressieve vrouw. Hij zette zich in voor allerlei verenigingen en was bij velen een goed geziene gast. Maakte hij ergens problemen, dan maakte onze moeder het weer goed voor hem. Ook ik wist precies wat ik moest doen om de lieve vrede te bewaren en vooral om ons gezin (het spel) intact te houden.

Thuis was vader een dominante, onaardige en zelfs wat bozige man, die we in balans hielden door ons op de achtergrond te houden, zo onzichtbaar mogelijk te zijn. Altijd alert op hoe we ons moesten gedragen om hem vooral niet in een negatieve stemming te laten komen. Dat gold voor ons kinderen, maar ook voor onze moeder. En zo verstreken de jaren. Het leek een keurig net opgevoed goed draaiend gezin. Huisje, boompje, beestje. Maar emotioneel was het een zwaar ontwricht gezin. Alles draaide om mijn ouders en niets draaide om ons, hun kinderen. Mijn zus mocht altijd meer. Zij werd gezien als de vrolijke, dappere en grappige noot van de familie. Ik zat er vaak bij en keek er naar. Voelde me vaak niet gezien en wist ook dat het lachen om haar grappen totaal niet rechtvaardig was, maar hoe ik ook om me heen keek naar al die lachende mensen: ik kreeg nooit aansluiting of bevestiging van mijn gevoel. Zij mocht ook altijd nét wat meer dan ik. Dat was uiteraard niet zo als je het vroeg aan haar en aan onze ouders.

In 2013, na een moeilijke innerlijke strijd of proces met mezelf zijn de contacten verbroken met mijn familie. Ook met ooms, tantes, neven, nichten, ‘vrienden’(maar niet heus) en buren van mijn ouders en zus. Het was zwaar, want alles in mij wist inmiddels (hoewel de ’aangeleerde’ twijfels altijd parten bleven spelen) dat niet IK, maar ZIJ schuldig zijn. Het ging niet van de ene op de andere dag, maar langzaamaan kwam ik tot de wrange conclusie dat ik zélfs beter kon verhuizen, dat me dat meer ruimte en rust zou geven. Alles in mijn vorige woonomgeving deed me herinneren aan mijn nare, rare leven en aan het meisje/de vrouw die ik altijd had gespeeld. Als ik de stad inliep kwam ik mensen tegen van ‘vroeger’. Wat wisten zij? Wat was hun ter ore gekomen? Wat was er over mij verteld? Ik voelde me steeds onrustig, opgejaagd als vee. Het gevoel van wat ik had met mijn ouders en zus ging door: was ik gek of waren zij dat? Ik liep zowat schichtig rond, steeds alert op wie mij zou kunnen zien lopen of aan zou kunnen spreken. Met opgeheven hoofd, probeerde ik nog, want het was immers niet mijn schuld. Bovendien was ik niet meer die verlegen, bange, immer loyale en super-empathische vrouw: de rol die voortkwam uit mijn jeugd. Die rol wilde ik ook helemaal niet meer spelen. Hoe zouden oude bekenden daarop reageren? De ene keer reageerde ik vanuit mezelf en de andere keer verviel ik in de oude rol. Ik merkte op dat de meeste mensen me liever zagen in de oude rol en dat het voor mezelf veiliger was in die oude rol. Het werd tijd om daar iets aan te doen, maar hoe?

Het werd voor mij een onhoudbare situatie, ondanks ‘geen schuld’. Ik was inmiddels gestopt met mijn verhaal doen. Ach, wie gelooft je nou? Het is allemaal té bizar. Voor mijn gevoel had ik daarmee nog meer schade aangericht. Als ik mezelf hoorde vertellen, voelde ik zelf dat het ongeloofwaardig overkwam. Ik probeerde mezelf te beschermen, maar dat is onmogelijk. En het is pijnlijk onterecht, want ik heb niets verkeerds gedaan. Sterker nog, ik heb veel te veel gedaan voor mijn ouders en zus om ze te beschermen en om ons gezin te behouden, wat ik niet had hoeven doen, nu achteraf gezien niet had moeten doen. Maar ja, ik wist niet van narcisme en al zeker niet dat het MIJ zou overkomen. Nog steeds vind ik het ongelooflijk wat er allemaal is gebeurd.

Na enkele jaren dolen in mijn vorige woonomgeving en uitleg te hebben gegeven aan ‘omstanders’ heb ik in 2015 besloten om te gaan verhuizen. Ook dit was best lastig omdat ik weet dat mijn ‘lieve’ familie dit naar buiten zal brengen als ‘ja, ze gaat verhuizen, dat zou ik ook doen na alles wat zij heeft aangericht’. Maar ik ben verhuisd. Ik woon nu sinds een jaar 25 kilometer verder in een andere stad.

Ik kan de waarheid waarom ik ben verhuisd niet vertellen, dat is al gebleken, want mensen zeggen dan dat ik gek ben dat ik me zo laat kennen. Dus ik zeg het ook niet meer. Ik praat er met niemand meer over. Ik hou het voor me en probeer mijn leven te leven zoals ik het wil. Ik ben beschadigd, maar ik weet nooit zeker of het mijn karakter is of de restanten van zo’n leven. Ik ben erg op mezelf en leg makkelijk contacten, maar laat weinigen dichtbij. Ik zie mensen om me heen die een heel netwerk hebben van vrienden en kennissen. Ik heb dat niet en zou dat graag willen, maar ik ben zo kritisch geworden naar mensen dat ik ook weet dat dat er voor mij niet in zit. Maar ik weet wel dat het verhuizen me heel veel ruimte en rust heeft gebracht. Ik loop hier vrij rond en heb geen enkele binding meer met ‘vroeger’. Ik kan mezelf zijn, wat vooral veel ruimte geeft. De enige binding die ik heb is de binding die in mezelf zit. Het weten wat er is gebeurd en er nooit bevestiging van zullen krijgen van de daders en omstanders of van de maatschappij. Met tijd en wijle komen de herinneringen naar boven en als ik er dieper op inga raakt het me nog diep. Het is een last in het rugzakje, zoals velen een last dragen. Die wetenschap maakt het dat ik in de realiteit blijf en me niet te ver laat beïnvloeden door emoties.

Toch ben ik heel blij dat ik de stap gezet heb om te verhuizen. Enerzijds de vrijheid en ruimte die ik hier voel en krijg en anderzijds dat ik nu weet dat de narcisten niets of in elk geval veel minder over mij horen, omdat ik daar niet meer woon en leef. Ik hoor nu zelf ook niets meer over ze. Dat is af en toe lastig. Dat komt omdat ik altijd probeerde te weten waar zij mee bezig waren, ter voorbereiding op eventuele gevolgen daarvan voor mezelf. Dat kan ik nu niet meer. En ik weet ook dat eens de dag komt met het bericht dat ze overleden zijn. Niet dat ik dat erg vind, maar ik ben wel bang voor de gevolgen voor mezelf. Geen idee welke lijken er dan alsnog weer uit de kast zullen komen.

M.