Dit is een gastcolumn van Mariz
Het is me met de paplepel ingegoten door mijn moeder: Jij hebt geen Wil. Ik ben nooit door haar opgevangen als ik pijn, verdriet had of als ik angstig was. Mijn vader keek gewoon weg, zijn advies was mond houden en pleasen. Wat ik van haar leerde was dat alles altijd mijn eigen schuld was.
Ik werd op school buitengesloten en gepest, omdat ik me geen houding wist te geven in de buitenwereld. Ik had niet geleerd dat ik waardevol was en voor mezelf mocht opkomen. Ik leerde dat gemene mensen de baas waren en ik een lafaard was die gewoon niet van zich af kon bijten. Met mij was dus iets mis, niet met die ander.
Helaas heb ik veel toxische mensen op mijn pad gehad, van leraren, tot vriendinnen, werkgevers en vooral in mijn relaties. Langdurige relaties met mannen die fout bleken te zijn, waar het misbruik zich soms snel, soms langzaam openbaarde. Die kennis heb ik nu pas, toentertijd had ik geen idee waar ik nou steeds in verzeild raakte. Pleasen en goed mijn best doen was mijn strategie om te overleven. Narcisme begrijpen is eigenlijk ondoenlijk. Daarom is je verdiepen in de materie belangrijk en ik kan dan ook iedereen de boeken van Iris Koops aanraden en de website van het Verdwenen Zelf goed te lezen. Om de dynamiek waar je in zit heel helder te krijgen.
Pas sinds anderhalf jaar is tot me doorgedrongen dat ik in deze dynamiek ben opgegroeid en deze rode draad in mijn verdere leven gevolgd heb. Daarom was het allemaal des te verwarrend en dus ook niet uit te leggen, ik stuitte ik op veel onbegrip dat ik bij zo’n partner bleef of weer een nieuwe had getroffen.
De relatie met mijn moeder was zo ambivalent, dat ik nooit wist waar ik aan toe was. Maar men roept dan ‘Ach, het is je moeder en die hoor je te respecteren, te vergeven en ze heeft het toch allemaal goed bedoeld’. Dat ik achter de voordeur een hele andere vrouw aantrof dan die een masker buiten die deur ophield, kon ik niet uitleggen. Ik voelde me altijd schuldig. Niet alleen omdat mijn moeder me tot waanzin dreef en ik me niet kon verweren, maar ook door het onbegrip vanuit de omgeving, dat ik nu eenmaal lastig en zwaar op de hand was en ik keek altijd boos. ‘Helemaal niet makkelijk voor mijn moeder’. Ik wees mezelf des te harder af, hunkerend naar warmte.
Zo heb ik 3 lange relaties gehad met stuk voor stuk mannen met gestoord gedrag. De eerste was openlijk en schold en terroriseerde en heeft me jarenlang gestalkt. Daar was iedereen het wel over eens, dit was een griezel pur sang. Maar daar is wel een diepe traumatiserende ervaring geweest waar ik me nooit bewust van was, hij heeft me zoveel angst aangejaagd. Maar ik dacht, ja ik koos toch zelf voor hem. Ik ben zelf schuldig hieraan. Ik gleed zo weer in een andere ‘betere relatie’.
De tweede was het tegenovergestelde (dacht ik), een leuke knappe sportieve zeer intelligente en populaire man met leuke lachrimpels en een enorm charisma. Een notoire vreemdganger bleek later, een pathologisch leugenaar en hij was gewelddadig als ik hem ergens op aansprak, een keer smeet hij me door de kamer omdat ik hem had betrapt op vreemdgaan. Nee, dat deed ie niet meteen kan ik je vertellen, dat gedrag kwam naar voren op het moment dat ik bij hem introk. Hij kon meesterlijk liegen en me inpalmen. Bijna iedereen vond hem leuk, vooral zijn omgeving dweepte met hem en ik was de zielige tuttige muis. Nadat hij me afgedankt had ik en uitgemergeld zijn huis uitgegooid werd, was hij het slachtoffer van mij, ik was een gekke borderliner. Zijn omgeving en familie bevestigden dat door mij nog even na te bellen, eerst heel aardig vragen hoe het met me gaat en daarna een keiharde opmerking dat ik een zielig figuur was waar die arme man het maar zwaar mee heeft gehad, hij verdiende een echte vrouw. Echter, ik had ook mensen om mij heen die mij wel voor hem wilden waarschuwen, mijn zus zei dat ie een wolf in schaapskleren was en zo hadden met name mensen in mijn eigen familie een akelig gevoel bij hem. Maar ik was ondanks alle alarmbellen verliefd en ik dacht dat ie bij mij wel anders zou zijn. Dus niet. Gelukkig hebben mijn familieleden en vrienden mij nooit laten vallen en me ontzettend gesteund toen de relatie eindigde.
De derde, mijn laatste was de kers op de slagroom. Dit was de Bon Vivant, de lange mooierd met de doorleefde kop, lekker nonchalant en een beetje dwars. Dat vond ik allemaal heel leuk aan hem. Zeker een jaar had ik met hem een hele leuke warme relatie en we bespraken alles met elkaar, hij voelde als mijn beste vriend. Tot sluipenderwijs er hele vreemde dingen gebeurden, hij afstand nam en rare dingen zei die me uit het lood sloegen, maar ik ook niet echt wat van kon zeggen. Hij was een talent in verwarring schoppen en daar vervolgens zelf onschuldig uit te komen en mij een claimende zeur te laten zijn. Zijn kilte was een gruwel, hij kon dan zomaar doen of ik een irritante vreemde was en heel soms ineens dan leek ie weer ‘normaal’ te doen. Ik snapte daar echt niets van en ik had helemaal nog nooit van verborgen narcisme gehoord. Ik wilde dat ook niet weten, hij mocht alles zijn, behalve dat. Maar ik moest toch de waarheid onder ogen zien. Ik was nog steeds zo gek op hem, maar op dat wat hij me had voorgespiegeld. Ik rouwde om de fijne relatie die we ooit hadden en ik deed alles om dat te herstellen tot ik mezelf zo kwijt raakte dat ik in een heel zwart gat viel toen hij me zonder een woord zomaar verliet en ik nooit meer iets van hem hoorde na 4 jaar. Hij had mij bij zijn vrienden in die tijd heel lelijk neergezet, ik werd nooit ergens bij uitgenodigd. Zijn vrienden moesten me niet. Het was wel duidelijk dat ie over mij geen mooi beeld had neergezet. Ik begreep dat helemaal niet, ik probeerde juist uit alle macht verbinding te leggen, maar ik werd buitengesloten. Ik kreeg geen toegang tot zijn vrienden of familie en ook zijn 2 kinderen mocht ik nauwelijks nog zien, hij vond dat ik teveel spanningen veroorzaakte. Later legde mijn therapeute (gevonden via de site van het verdwenen zelf) aan me uit dat hij er voor zorgde dat er niet van mij gehouden kon worden en mensen in zijn omgeving mij zouden mogen of zouden liefhebben, wat een afgang voor hem zou zijn. Onbegrijpelijk.
Mijn eigen omgeving reageerde met dat het hen zeer verbaasde dat hij zo bleek te zijn. Hij was heel aardig, rustig en behulpzaam, relaxed. Net als ik zagen zij er geen kwaad in. Ik had het geluk dat mijn familie en vrienden altijd achter me stonden. Het viel hen op dat ik somberder werd, niet meer straalde, afwezig was. Het duurde even voor ik zelf kon toegeven dat het helemaal niet zo goed ging met deze grote liefde waar ik zo gelukkig mee was ooit. Ik begon meer los te laten over wat er allemaal gebeurde en dankzij hen kon ik de dingen die onuitgesproken waren concreet maken. Dat veel dingen gewoon raar en abnormaal waren, en het dus logisch was dat ik me zo verward voelde.
Ik durf mijn verhaal te schrijven nu, voorheen voelde ik me heel erg beschaamd over mijn geschiedenis met dit soort mannen. En ik ben ze ook in enkele vriendschappen met vrouwen tegengekomen. Je kunt ze in feite op elke straathoek vinden, ze zijn prachtig vermomd vaak in iets lieflijks, aardigs, aantrekkelijks en onweerstaanbaars. En nee, je herkent ze echt niet meteen zoals sommigen wel beweren.
Ik durfde er ook niet over te schrijven omdat ik weet wat voor een bak kritiek ik over me heen kan krijgen. Inmiddels weet ik beter en sta ik sterker, ik weet nu hoe ontzettend complex dit soort relaties zijn en je erin verzeild kunt raken en echt jezelf kwijt kan raken. Ook heb ik verkeerde therapie gehad die me de schuld in de schoenen schoof.
De oordelen die ik naar mijn hoofd kreeg zijn bijvoorbeeld:
“Als je beter naar je intuïtie had geluisterd, was je dit niet gebeurd”
“Je hebt het toegelaten dat hij/zij macht over je heeft”
“Ben je er nu nog niet overheen?”
“Dat je zolang bleef, onbegrijpelijk”
“Je zult zelf ook wel je aandeel erin hebben”
“Tegen mij is ie anders altijd heel erg aardig, overdrijf je niet een beetje?”
“Kom eens uit die slachtofferrol”
“Narcisten herken je meteen, daar loop ik met een boog omheen”
“Mij zou zoiets dus nooit gebeuren”
“Hij/ zij verdient ook begrip, vanwege zijn jeugd, trauma enzovoorts”
“Als je vergeeft, ben je vrij”
“Je moet gewoon … dit of dat… zeggen en assertiever zijn!”
Het is bijzonder pijnlijk als je dit soort dingen te horen krijgt, terwijl je in een situatie zit waar je niet om gevraagd hebt en je keihard aan het werk bent de boel onder controle te houden. Als je me vroeg, zou je het leuk vinden om een relatie te hebben met iemand die je slecht behandeld, zeg ik natuurlijk Nee. Daar kies je niet voor, het sluipt er in en zoiets in zeer complex vanwege de hechting aan iemand, bovendien ga je niet van het slechte uit en probeer je daarom altijd oorzaken te vinden.
Ik ben blij dat ik mensen om me heen heb die me niet veroordelen, ook al begrijpen zij de dynamiek misschien niet altijd, ze zijn er wel toe bereid zich in te leven. En de rest deel ik niets meer mee en laat ik links liggen of ik beëindig het gesprek.
Wat ik heb geleerd en waar ik niet meer vanaf te brengen ben is: niemand heeft het recht je te mishandelen. Er is geen enkel excuus. Het heeft alles te maken met de mentaliteit van degene die jou iets aandoet, die daar recht op denkt te hebben. De schuld krijgen, omdat je niet voor jezelf op bent gekomen of boos bent op de pleger? Het is de wereld op zijn kop. Daarom vind ik het zo belangrijk dat stichting het Verdwenen Zelf een moreel standpunt inneemt: als iemand je structureel psychisch mishandelt (en soms ook fysiek en seksueel), dan is dat fout. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de pleger; hij of zij kiest ervoor iemand stelselmatig te ondermijnen, bekritiseren, treiteren of negeren. Plegers van dit type mishandeling hebben vaak (trekken van) narcisme.
Tegen de mensen die bij voorbaat hun oordeel al klaar hebben zou ik dit willen zeggen:
Als je het niet kent en je bent ook niet bereid om je daar enigszins in te verdiepen, als je je vreselijk stoort aan de ervaringen van mensen die iets dergelijks meemaken of je voelt dat je hier ver boven staat, laat het onderwerp dan gewoon aan je voorbij gaan zou ik zeggen. Dan kunnen mensen die dit is aangedaan misschien eens zonder aangevallen te worden rustig hun verhaal doen en uit hun isolatie komen. Het is namelijk helemaal niets om je schuldig of beschaamd om te voelen als een ander jou schade heeft berokkend, je verdient erkenning, begrip en empathie en de juiste hulp.
Het vraagt moed om naast mensen te staan die afschuwelijke dingen hebben meegemaakt.
❤️
Wat een goede blog Mariz! Helemaal waar dat je schrijft dat het moed vraagt om naast mensen te staan die afschuwelijke dingen hebben meegemaakt. Ook in mijn omgeving zijn er maar weinig mensen. Ik heb zelfs bijna helemaal alleen gestaan. Mijn pas volwassen zoon was de enige die naast me stond, maar hij moest – naar ik hem stevig inpeperde – aan zijn toekomst denken. Ik wilde niet op mijn kind steunen. Later kreeg ik een vriendin die van mijn narcistische moeder zei: “Wat een rotmens!”
Zulke stevige taal had ik nodig. Je moet de schuld leggen waar die hoort.
Ik weet nog goed hoe ik in 2022 op deze website plonsde. Opeens mocht ik mijn moeder openlijk de schuld geven; opeens kon ik vrijuit schrijven over haar. Geen ‘vrome heiligen’ meer die wilden bemiddelen tussen moeder en dochter door de dochter te berispen op onaangepast gedrag. Ik kwam toen net uit de rechtbank van een rechtszaak tegen mijn moeder.
Ik weet niet waarom ik nooit lange, maar wel veel korte relaties heb gehad. Soms met narcisten en vaker met autisten. Ik was zo weer weg. Ik vroeg dus ook eens aan een lotgenote: “Waarom bleef je zo lang bij hem?”
Ze zei: “Ik had geen zelf om weg te gaan.”
Toen viel er ook een dubbeltje bij mij. Ik leef levenslang van de bijstand. Je kunt aan mij vragen: “Waarom bleef je zo lang in de bijstand?”
Ik: “Ik had geen zelf om weg te gaan.”
Dankzij deze website, Iris boeken, weet ik dat ik een verboden zelf had. Mijn moeder zei altijd: “Jij denkt verkeerd, jij voelt verkeerd, jij hebt niks te willen.”
Ik heb veel last gehad van zinloosheid. Dat is ook niet bevorderlijk om uit de bijstand te komen. Dat is heel jammer. Niet alleen ik heb het gemist om mijn talenten te gebruiken, de maatschappij heeft mijn talenten ook gemist. Wat ik nu verlang te doen is meehelpen het narcistisch en psychopathisch geweld te herkennen.
Mariz, ik wens je heel veel sterkte in je verdere helingsproces.
Hoi Susan, ja stevige taal en een ander die speigelt hoe absurd het is, dat helpt je al om je weer enigzins normaal te voelen.
Ja die zinloosheid, herkenbaar, ik heb nu pas sinds ik uit de laatste relatie weg ben helder inzicht in mijn patronen en voel me voor het eerst levend en blij met mijn leven. Ik zat almaar in andermans val en put, gaf mezelf overal de schuld van. Zo fijn dat dat anders kan.
Ik vind het heel knap dat je hier zo over schrijft. Bedankt voor je verhaal. Ik hoop en ik denk dat er vele je verhaal zullen herkennen.
vooral die 2e narcist herken ik. Hij zei dat zijn 1e ex een bordeliner was. Toen wij uit elkaar gingen was ik het ook. En bij ex nummer 3 hetzelfde verhaal. Zijn moeder blijft achter hem staan. Maar ook haar heeft hij een bordeliner genoemd. Anderen in zijn omgeving zien gelukkig zijn gedrag. Hij heeft nu een relatie met weer een heel ander soort vrouw. Ik hoop dat zij tegengas geeft en hij niet de dingen doet die hij bij ons gedaan heeft. lichamelijke en geestelijke mishandeling.
Victim blaming.
Toen ik begon door te hebben dat het merendeels, en daarna gewoon NIET aan mij lag, bleef ik m’n interne stem horen: ‘had je maar….je wist het….etc.’ Alles wat hierboven en door Iris wordt genoemd.
Ik weet dat het niet aan mij ligt.
Ik heb verkeerde dingen gedaan als reactie op de vreselijke acties – niet nader te benoemen voor nu. Woedeaanvallen. Te veel alcohol gebruikt. Mezelf verder trachten te verdoven. Zo erg was het dus, achteraf gezien.
Nu leef ik super gezond. Nog steeds krijg ik van familieleden om de oren dat ik ‘zo slecht bezig was’. Dus was en is het mijn schuld dat ik mijn kinderen niet meer zie. Met sommige familieleden heb ik jammer genoeg nog contact omdat ik geen andere weg weet om mijn kinderen te bereiken.
Helaas blijven de 10%-waarheidsverhalen doorverteld worden.
Het enige wat ik kan doen en wat ik doe, is een zo fijn mogelijk leven leiden. Zinvol. Zingevend. Samenlevend.
En blijven hopen dat mijn kinderen dat gaan zien.
Herkenbaar, ik ben mijn ex ook eens aangevlogen uit pure onmacbt en haat en ja dat was koren op zijn molen, wat was ik gek zeg volgens hem, walgelijk.
Ik ging door het lint, maar zei daarna weer sorry, door het stof gaan en weer verraden, Ik had geen benul toen waar ik me in bevond. Ik schaamde me voor mijn gedrag, maar ik wiat niet dat ik tot waanzin gedreven werd.
Ik ben bljj te lezen dat je weer goed voor jezelf zorgt, doe ik ook.
Ik herken dit ook en ik ben toen als dader aangewezen op de uiteindelijk omdat ze dat als aangifte heeft gesmeten als smaad. Ze had me overal geblokkeerd en was allang bezig met gaslighting, en dus gebeurde dit met opmerkingen tegen haar openbaar met alles wat er gebeurd was. ik voelde ook schuld tegen de mensen die het zagen en er niets mee te maken hebben, schuld voelen maar ook wel een enorme hevige depressie met suicide en waarschijnlijk een PTSS opleving. Toch fijn dat te lezen en dat iemand dat herkent en erkent.
– dit vertelde mijn verhaal (zie link). Hoewel dit zeker achter gesloten deuren kan gebeuren, kan een misbruiker proberen dit buiten gesloten deuren te laten gebeuren.
“De misbruiker kan dit in openbare ruimtes doen, zodat anderen getuige zullen zijn van de reactie en ten onrechte zullen denken dat het slachtoffer een probleem heeft, onstabiel is en/of een misbruiker is’, zegt Jarquin.
– Dit is een poging van de misbruiker om anderen aan hun kant te krijgen, waardoor het lijkt alsof ze in deze situatie geen ongelijk hebben.
Hier is de politie dus ingetrapt nadat zij op dit aangifte deed. Dat hebben ze opgepakt en mijn aangifte niet tegen haar niet.
https://www.businessinsider.com/guides/health/sex-relationships/reactive-abuse?international=true&r=US&IR=T#Why%20The%20Term%20'Reactive%20Abuse'%20Is%20Dangerous
Aan Mariz.
Wat heb jij een prachtig en helder stuk geschreven!
Ik bewonder je inzicht, verwoording en acceptatie van je lot.
Wat geweldig dat je familie en vrienden altijd achter je bleven staan.
Daar benijd ik je om; onvoorwaardelijke liefde van je familie en vrienden.
Maar wat ik het meest in je bewonder is je DANKBAARHEID jegens die mensen.
Je warmte, liefde en dankbaarheid voor die mensen. Ook voor Iris Koops.
Wat moet jij een warm mens zijn!
Ik ben er stil van; je hebt me diep ontroerd.
Annechien.
Wat lief je reactie, ja zonder deze mensen en de goede info en juiste therapeut had ik nooit begrepen wat dit was, ik houd zo van het normale, betrouwbare mensen, de eenvoud. Dat is niet te vinden in de spannende maar gevaarlijke relaties. Ik voel gelukkig dat ik kan liefhebben ondanks dat ik het nooit geleerd heb.
Heel herkenbaar :/ Narcisten leer je herkennen (soms dan toch) omdat je het meestal al meer dan eens mee maakte jammer genoeg. En zelfs dat is geen garantie dat je nooit meer in hun val loopt. Hoe meer je over narcisme weet hoe sneller je het door krijgt wel en hoe sneller je je ook uit de voeten kan maken. Maar dan nog blijft het onbegrip en de veroordeling en vooroordelen van de omgeving hard binnen komen. Daarom ben ik zo dankbaar dat Iris en het Verdwenen Zelf deze problematiek bekendheid gaf en blijft geven, want het lijkt wel of psychologen die je opzoekt er nooit aan denken dat je wel eens slachtoffer zou kunnen zijn van een narcist en er dus helemaal niets mis is met jou… bedankt voor jouw getuigenis en veel moed om alles een plek te geven
Beste Mariz,
Hoe herkenbaar durf ik bijna niet meer te schrijven, maar het is wel zo.
Ik zou dit stuk zo graag willen sturen naar allen die mij negeren, ontwijken, die mijn kant van het verhaal niet willen horen. Het zijn wel mijn kinderen/ mijn familie/ mijn “oude” vrienden en kennissen/ dorpsgenoten etc.
Zover gaat de impact die narcisten aanrichten. Bij mij door mijn moeder en ex man.
Ik ben nu 24 jaar gescheiden en het went nooit dat mensen je niet willen horen of zien staan. Misschien ook mijn eigen schuld, omdat ik het niet voor mezelf opneem, wel in stilte en zwijgend en denk dan: ” jullie moesten eens weten hoe het werkelijk zit”. Ook ga ik die mensen uit de weg. Ik ben een eenling , maar die rol had ik al vanaf mijn jeugd.
Wel weet/ voel ik dat ik niet langer hun slachtoffer ben , maar ervaringsdeskundige geworden ben, maar ook dat wil men niet horen.
Gelukkig een nieuwe vriendenkring opgebouwd en ik heb fijn werk met collega’s. Ik mag mensen die hetzelfde meemaken helpen en steunen en verwijzen naar deze site. Ik kan nog steeds niet tegen onrecht, dat raakt me diep op welk niveau ook.
Dank voor je column. Sterkte voor iedereen!
Liefs!
Merel ( 74)
Wat mooi Merel, dat js goud waard. Ook al zouden we liever geen ervaringsdeskundige zijn, het is kennelijk toch een weg die we bewandelen en ons licht vinden en weer laten schijnen. Want dat is wat een narcist het ergste haat, onze levendigheid. Het is zo triest dat mooie lieve mensen hierin zo kapot worden gemaakt en beschadigd raken, Niet alleen staan is belangrijk.
Dankjewel Mariz!!
In navolging van jouw laatste woorden zeg ik altijd: ‘Heb de moed om bij de ander in het donker te zitten en het ongemak gewoon maar te voelen. Luister of laat de stilte er zijn.’
Lieve Mariz
Heel goed verwoord, ik herken er heel veel in. Zeker over omstanders die denken dat zoiets hen nooit zal overkomen. Zij beseffen niet dat het gedrag van een narcist er zo langzaam insluipt, in kleine doseringen zodat het voor de buitenwereld lijkt of jij degene bent die zo moeilijk is of doet. Zeer herkenbaar! Dankjewel voor je verhaal, dat zal voor velen een troost zijn.
Met een warme groet, Maria
Dankjewel voor je reactie, Maria
Mariz, je verhaal heeft veel overeenkomsten met het mijne.
Het merendeel van mijn leven heb ik mijn best gedaan om te leren ‘goed genoeg ‘ te zijn.Voor de ander wel te verstaan. Niet voor mezelf.
En dat lukte maar niet.
Heel in het kort: ik ben bedrogen, bestolen en mishandeld in vooral de ‘liefdes’ relaties.
Ook ik kreeg dat lijstje met kritiek en raadgevingen, die er op neer kwamen dat het een kwestie van ‘eigen schuld, dikke bult’ was .
Vaak deed de victim blaming nog meer pijn.
Ik heb een groot gevecht geleverd om de diverse gebeurtenissen uit mijn systeem te krijgen.
Het uit te gummen.Ongedaan te maken.Van EMDR tot diverse hulpverlening,cursussen en workshops.Met wisselend succes.
Binnenkort word ik zeventig en ik heb besloten mijn bekraste ziel te accepteren en te stoppen met pogingen om de schade weg te poetsen.Deze laatste levensfase wil ik al mijn energie geven aan alles wat fijn is en de moeite waard .
Beter laat dan nooit.Ik wens je alle goeds en veel (zelf) liefde
Heel veel licht op je pad gewenst, het is zo duister in die wereld. Ik heb ook dingen ‘laten gebeuren’ waar ik me soms nog voor schaam, maar nu besef ik meer en meer dat het vanuit traumabinding kwam en jk echt niet wist waar ik in beland was, keer op keer verraad, ontrouw, leugens, kilheid, vernedering van een nieuwe prins op het witte paard.
Maar ik voel nu na al die ervaring, kennis dat ik weer in het licht sta met beide voeten op normale grond. Zonder hulp was ik in een hele diepe put blijven zitten vrees ik.
De oordelen zijn ook zo herkenbaar en het nadeel is dat je als slachtoffer dat ook al tegen jezelf hebt gezegd, zoals de intuitie en dat je zolang bleef en antwoordde en dat diegene het vast niet zo bedoelde. Dit zijn dan ook gevaarlijke opmerkingen die een slachtoffer weer terug kan drijven in de armen van mishandeling. Of ze zwijgen helemaal en zeggen ‘ja kan ik niet zoveel aan doen, dat moet je toch zelf met zijn tweeën oplossen’ (het uitgaan ‘waar twee kijven hebben twee schuld”