In de eerdere delen van deze blogreeks vertelde Deni over haar jeugd met haar narcistische stiefvader en hoe dit er in het dagelijks leven uitzag. Hoe overleef je een omgeving waarin 24/7 dwingende controle speelt? Waarin je de zondebok bent en er geen enkele ruimte is voor jouw behoeften, vreugde en geluk. Hoe ziet herstellen van dit complex vroegkinderlijke trauma eruit?
‘Mijn weg eruit’
Boos worden? Als jongvolwassene was dat voor mij onmogelijk, ik was het eigenlijk verleerd. En dat begon tegen me te werken in het volwassen leven. Ik had namelijk engelengeduld en was ontzettend meegaand en dat was niet altijd positief. Want waar liggen dan je grenzen? Ik heb als volwassene echt moeten leren, dat boos zijn oké is. Dat het mag, dat het kan en dat er dan niks is om je schuldig over te voelen. Dat ik niet op dezelfde manier boos ben als hij was. En dat boosheid een normale emotie van het leven is.
Intussen leer ik er steeds meer over. Lukt boos worden wel. Soms lukt het om mijn gevoelens zuiverder te voelen, maar het verdriet en de teleurstelling blijven. De spanning en me onzeker voelen in dit soort situaties heb ik ook. Als ik deze gevoelens niet met een veilige persoon kan delen, dan krijg ik ’s nachts last van slapeloosheid en/of nachtmerries. Gelukkig gebeurt dit steeds minder vaak, omdat ik er vaker over praat. Het is een heel pad van loskomen uit de onzekerheid en de angst. De angst ook om zelf zo onredelijk boos te worden op je omgeving. Want ik weet hoe het is als je dit ondergaat. Dat verdriet wil je de ander niet aandoen.
Zo lijkt het narcisme steeds weer invloed te hebben. Ook als het narcisme weg is uit je leven. Want het kruipt onder je huid. Dat kunnen anderen moeilijk begrijpen. Waarom iets je zo bezighoudt of raakt. Voor mij helpt het als een ander vertelt hoe het voor hem of haar is. Dat beschrijft vaak mijn eigen gevoel. Dat geeft erkenning en dan kan ik het loslaten. Daarom heb ik ook zoveel aan de blogs van andere ervaringsdeskundigen op deze website.
Ik heb beide boeken van Iris Koops in één stuk uitgelezen. Het was een ‘feest’ der herkenning. Zowel wat iemand met narcisme doet en hoe, en hoe het slachtoffer de gevolgen voelt. Ik snap nu waarom je dan bepaald gedrag laat zien. Dat je je persoonlijkheid soms helemaal kan verliezen.
Het gaf me inzicht in triggers waarbij ik reageerde zoals ik als kind had gedaan. Voor toen het beste middel ooit, namelijk: vechten d.m.v. hard werken. Als dat niet helpt, vluchten. Als dat niet werkt, uit contact gaan. Even helemaal ‘uit’ in de situatie. En soms bevriezen. Maar als volwassene realiseerde ik me dat ik nog erg vaak bevroor en uit contact ging. Ik wilde dit niet, maar terugvechtend met mezelf kwam ik er niet uit. Door de acceptatie en compassie naar mezelf wel!
De impact van het eeuwig afgekraakt worden als kind, in mijn prestaties, mijn ik is groot. Niks was goed. Je kunt je bijna niet voorstellen wat dat met me deed als kind. En wat dit soms nog doet als je volwassen bent, ook als je uit deze situatie gekomen bent.
De stappen die ik al lezend kon zetten naar bewustzijn, zette me in de acceptatie en zelfcompassie. En daardoor kon dit oude stuk gaan genezen. Nu voelt het vrij. Natuurlijk zijn er nog wel eens triggers. Wat ik dan doe: terug naar het nu. Ik maak de situatie kleiner. Ook heb ik geleerd in contact met mezelf te zijn en te blijven én ik luister naar mijn intuïtie. Ik zorg ervoor dat ik in contact blijf met fijne, gezonde anderen. En dat ik weg mag bij mensen die (vanuit hun overleving) ver over mijn grenzen gaan. Ik kan wanneer de trigger komt, mezelf aansporen tot zelfcompassie en compassie naar de ander.
Het gaat goed met mij. Ik heb een leuk gezin met een fijne partner, vrienden en een leuke baan. Ik heb het contact met familieleden opnieuw op kunnen bouwen en bestendigen, ondanks alle eerdere pogingen van verwijdering in het verleden en alle jaren van gemis. Tijd krijg je niet terug, contacten en verbinding wel. Én veiligheid heb ik in mezelf leren vinden, met vallen en opstaan én met hulp als dat nodig was.
Deni
Duiding door Gebi Rodenburg: Psycholoog NIP, staflid stichting Het Verdwenen Zelf
Met vallen en opstaan vindt Deni haar weg in herstel en bevrijdt ze zich uit het narcistische web.
Doordat Deni gedwongen was op te groeien in abnormale en zeer onveilige omstandigheden, werd zij genoodzaakt overlevingsgedrag te ontwikkelen.
Kinderen zijn per definitie afhankelijk van hun verzorgers en kunnen niet weg. Deni werd gedwongen op te groeien in abnormale en zeer onveilige omstandigheden. Om dit te kunnen overleven werd ze genoodzaakt overlevingsgedrag zoals jezelf onzichtbaar maken of pleasen te ontwikkelen. Het neurologisch en fysiologisch systeem is altijd gericht op overleving en doet er alles aan om dit voor elkaar te krijgen. Dit gaat buiten het denken om en is dus een onbewust proces.
Veel gedragingen en symptomen van slachtoffers zoals Deni, zijn direct te herleiden als normale gevolgen van (zeer) abnormale omstandigheden. Met de slachtoffers van deze vorm van mishandeling is niets mis. Een van de meest helende valideringen is het ont-pathologiseren van deze normale erfenis in het volwassen leven.
Bij Deni en vele andere slachtoffers werden grenzen en autonomie op geen enkele wijze gerespecteerd (integendeel, ze werden bestraft), waardoor het voor deze kinderen moeilijk is om deze op latere leeftijd te ervaren en aan te geven. Dit was vroeger namelijk gewoonweg te gevaarlijk. Deni merkt dit ook in haar weg van herstel en verwerking. Verwonderd schrijft ze over het uiten van boosheid als volwassene: “Dat het mag, dat het kan en dat er dan niks is om je schuldig over te voelen. Dat ik niet op dezelfde manier boos ben als hij was. En dat boosheid een normale emotie van het leven is.” Heel empathisch en vooral gericht op de ander. Een uiting van haar overleving en conditionering.
In haar volwassen leven leert Deni haar eigen authentieke gevoelens en behoeftes beetje bij beetje te herkennen en voelen. Naast de spanning en onzekerheid is ze in staat om te delen, de co-regulatie op te zoeken bij een veilige ander. Naarmate ze dit meer durft en doet, merkt ze dat ze minder last te heeft van traumasymptomen, zoals nachtmerries en slapeloosheid.
‘Deze vorm van mishandeling kruipt onder je huid.’ Veel mensen en professionals begrijpen niet wat slachtoffers meemaken of bagatelliseren het. Dit zorgt voor een gevoel van eenzaamheid. Gelukkig zijn er ook mensen in het netwerk van Deni die op een normaal menselijke manier reageren en haar spiegelen als ze vertelt over haar pijnlijke jeugd. Dat geeft validering, erkenning en helpt haar te helen. Delen bij veilige betrokkenen in het hier en nu is helpend voor volwassenen met complex vroegkinderlijk trauma.
Volwassen slachtoffers die als kind in de zondebokpositie gevangen zaten, zijn vaak begaafde en creatieve mensen met een grote kracht en eigenheid. Deni deed er alles aan om op creatieve wijze maar iets van eigen (adem)ruimte en rust te creëren. Een (zeer) tijdelijk gevoel van vrijheid. Ze leerde vechten door hard te presteren op wilskracht. Als dat niet werkte dan vluchtte ze als het ware door te dissociëren uit haar lijf; weg uit de situatie. Of door te bevriezen.
In haar jeugd had ze het geluk dat er vanaf jonge leeftijd een aantal mensen waren op haar levenspad, die haar werkelijk zagen. Sommigen hadden enige vermoedens van de moeilijke situatie waarin ze zat, zoals jeugdhulpverleners, een paar familieleden en een docent. Ze gaven haar de bevestiging en het vertrouwen die ze zo hard nodig had. Een gevoel van normale en dus veilige menselijke omgang. Het werd een anker in haarzelf, een bevestiging dat ze niet gek was, dat meer mensen het zagen.
In haar proces van herstel leert ze de triggers in het hier en nu te herkennen en het effect ervan op haar lichaam en systeem waar te nemen. Acceptatie en compassie voor zichzelf blijken het antwoord te zijn. Keer, op keer, op keer weer uit traumatijd terugkomen in het hier en nu. Stap voor stap. Deni heeft geleerd zichzelf op te vangen en te reguleren. Ook heeft ze een fijn en veilig netwerk, waar ze op kan terugvallen. Door de co-regulatie op te zoeken bij veilige anderen, komt stap voor stap de ontwikkeling, die eerder gestagneerd is, alsnog op gang. Het is nooit te laat om te helen. Vaak heeft dit wel echt tijd nodig.
“De stappen die ik al lezend kon zetten naar bewustzijn, zette me in de acceptatie en zelfcompassie. En daardoor kon dit oude stuk gaan genezen. Nu voelt het vrij.”
Over veerkracht gesproken…….!
De overige blogs in deze serie:
Deel 1: Herkenbare huis-, tuin- en keukensituaties
Deel 2: Gedwongen kijken naar horrorfilms
Deel 3: Mijn narcistische stiefvader bepaalde alles
Deel 4: Omdat ik het fijn had, werd ik gestraft!
Het signaleren van dwingende controle
Wil je als professional meer kennis over deze specifieke vorm van mishandeling en het gedrag van kinderen met symptomen van complex trauma leren ‘lezen’? Lees dan de boeken van Iris Koops of volg een van de trainingen voor Professionals.
5 reacties op “Deel 5: Uit het narcistische doolhof”
Wat een mooi en hoopgevend verhaal.
ik herken ook in jouw blogs veel en dat geeft ook woorden en validering aan mijn ervaringen.
Ik werd vetstikt door een moeder die me niet gewenst had.
waardoor ik nooit wegging uit toxische relaties, ik trok altijd haar aan, ik herhaalde mijn trauma in relaties. Als die ander me nu maar zag, van me ging houden, dan had ik bestaansrecht. Ik trok extreme narcisten aan die me alleen maar her traumatiseerden.
maar ik durf wel te kijken. ik was een vals zelf, dus alles was een leugen.
en nu geniet ik van het pad om mezelf te mogen zijn. onwennig, maar ik loop wel in de zon.
dankjewel voor het stuk
Lieve Deni,
Allereerst mijn betuiging van respect en bewondering voor jou. Hoe jij dit doet, je leven vormt van overleven naar leven. En het zo helder, duidelijk en treffend verwoordt: bewonderenswaardig en ik word er stil van.
Je raadt het al, ik ben een lotgenoot van jou, ook een zondebok, in de overleving van hard werken, engelengeduld en zoekende. Gelukkig ook in het bezit van 2 geweldige kinderen en schoonkinderen, een leuke baan en nog steeds contact met mijn broers en zussen. En dat vind ik nog wel een zoektocht want daartussen zit ook het golden child. En dat vind ik wel een lastige. Al doende kom ik er achter hoe het bij mij werkt als ik weer in het trauma schiet en jij schrijft dat zo mooi, is een bevestiging voor mij en dus heel welkom: met compassie en acceptatie van jezelf en het klein maken.
En dank voor je reactie Gebi Rodenburg. Dit artikel en jullie woorden waren erg fijn om te lezen: balsem voor mijn wond.
Lieve groet, 60
Ik hoop dat mijn reactie niet negatief overkomt, want zo bedoel ik het niet. Ik word altijd depressief als ik een waargebeurd verhaal lees met een happy end. Ik ben ook uit ellende gekomen, maar niet met een happy end. Zowel in relatie als in prestatie zijn er bij mij zaken helemaal kapot. Ik ben een dochter van een narcistische moeder die heeft gezorgd dat ik jarenlang overtuigd was dat ik niets kon, met als resultaat dat ik levenslang in de bijstand heb gezeten, terwijl ik zowel lichamelijk als geestelijk gezond genoeg was om te werken. Moeder heeft ook herhaaldelijk gezegd dat liefde iets minachtends is. Ook mijn zus en mijn broer die na mij zijn geboren zijn ernstig beschadigd op een manier die niet meer goed kan komen. Bovendien heeft ze ons ook seksueel misbruikt op jonge leeftijd. Wij zijn alle drie alleenstaand gebleven. Zus heeft een dochter en ik een zoon. Broer is helemaal ontmant. Geen man meer maar een groot kind die alleen op zijn moeder is gericht. Moeder heeft letterlijk gezegd: “Ik heb drie levens verwoest.”
Mijn boodschap is: ouders die kinderen psychisch mishandelen en geweld aan doen, kunnen mensenlevens voorgoed verwoesten en daarom is het zo belangrijk dat psychisch geweld strafbaar wordt in Nederland.
Nu ben ik van 1957. Er is intussen veel meer hulp voor dit soort problemen. En dat is geweldig! Hiermee kunnen mensen geholpen worden en nog een normaal leven opbouwen. Deni heeft dat geluk gehad. Dat gun ik haar van harte en iedereen die dit geluk heeft gehad. En wie weet, ik ben voorlopig nog niet dood en zolang er leven is, is er hoop.
Hallo Susan,
Ook ik ben een dochter van een narcistische moeder en ook mij is met de paplepel ingegoten dat ik niets ben, beter niet geboren had moeten worden, dat ik alles maar verzin, dat alles wat er fout gaat mijn schuld is etc. Dit patroon herhaalde zich in mijn huwelijk.
Ja ik ben er behoorlijk beschadigd uitgekomen, maar kon mijzelf gelukkig herpakken/ herbronnen. Dat laatste daar doe ik al over vanaf mijn jeugd. Nu bijna 75 jaar ben ik al mijn kinderen ( 5) kwijtgeraakt aan een narcistische vader, mijn kleinkinderen mag ik niet zien, oudste broer heeft de deur voor mij gesloten, toch ben ik nu gelukkig in wat ik doe en wie ik ben.
Mijn boodschap aan jou is: kijk naar de zonkant in het leven, er is zoveel moois dat niet bedorven is door menselijk falen. Laat je genezen in de natuur. Zeg bij elke stap die je loopt ; hardop :IK. Dat helpt echt! Heel veel sterkte, wijsheid en kracht om op te staan. Liefs!
Merel
Hallo Merel.
Ik bedoelde niet dat ik elke dag triest rondloop. Er zijn stukken in mijn leven waarover ik rouw, maar ik kan genieten van de natuur, van boeken lezen, van schrijven, van filosofische praatjes maken met een tuinder [zonet] en gezamenlijk tot de conclusie komen dat niet de natuur vervuild is, maar de moraal van de mens.
Als men van elk mishandelingsverhaal een happy end maakt, waarom zouden we dan psychische mishandeling en geweld bestrijden? Het komt immers toch wel weer goed?