Twee weken geleden was er op de Belgische radio een interview met een Belgische narcisme-expert dat heel veel herkenning en positieve reacties opleverde. ‘Zeer verhelderende uiteenzetting en zo raak!’, was een van de vele reacties.
Dit interview (link onderin deze blog) met auteur en psychotherapeute Diane Ruthgeerts is genuanceerd en verdiepend. Het gaat over narcisme en de gevolgen ervan. In deze blog worden onze eigen bevindingen afgewisseld met fragmenten uit dit artikel n.a.v.het interview.
‘We leggen het woord narcist meer en meer in de mond, maar weten we wel wat het betekent?” Diane Ruthgeerts schreef het boek “Geboeid door narcisme, mythe en masker”. Een erg passende titel die beschrijft hoe mensen in een relatie met een narcist vastzitten, maar ook hoe de narcist zelf vastzit in zijn of haar gevoelens en gedachten’.
“…Ze moeten zich verschillende maskers voorhouden, omdat ze niet geconfronteerd willen worden met wat er van binnen zit.” Een narcist ontmaskeren is niet gemakkelijk, zo stelt Diane. “Het meest miskende masker waar zelfs hulpverleners intrappen, is masker dat van de geestelijke gezondheid. Ze spélen een normaal leven. Ze zien er stabiel, charmant, charismatisch en succesvol uit, maar dat is niet altijd zo. Het is een act. Ik vind het opvallend dat checklists die je online leest uit allemaal eigenschappen die iemand toont bestaan, terwijl de essentie van een narcist juist ligt in wat iemand verbergt met zijn/haar gedrag en dat is een onstabiele basis. Er zijn heel veel mensen met een onstabiele basis, maar kenmerkend voor een narcist is dat hij niet in contact kan en wil komen met die basis.”
Een narcist ziet zichzelf helemaal niet graag zegt Diane, hij of zij heeft in feite een lage eigenwaarde en is instabiel. Er is een groot verschil tussen wat hij toont en wat hij verbergt. Deze discrepantie tussen zijn schijnrealiteit en de realiteit vormt een groot spanningsveld. Diane gaat in op de schijnrealiteit waarin je wordt meegetrokken. Als je signalen geeft vanuit de echte realiteit word je hiervoor gestraft, bijvoorbeeld door het opwekken van schuld en schaamte. Bij kritiek of een vraag komt er een onderscheid tussen zijn of haar schijnrealiteit en de realiteit zelf, en die krenking is onaanvaardbaar.
Narcist en zijn of haar partner
‘Een relatie met een narcist lijkt in begin te mooi om waar te zijn en dat is het ook. “Eerst word je bejubeld, daarna -wanneer er een krenkje in de kabel komt- is er een fase van strelen en afstoten. Als partner denk je “wat is dit nu” en wil je alles doen om terug naar de eerste fase te gaan. Daarna word je gebroken. Een narcist spaart ook zijn eigen kinderen niet.” Stellen met kinderen krijgen na een breuk vaak met “complexe vechtscheidingen” te maken. De interviewer is duidelijk geraakt door wat zij vertelt over de ouderverstoting die regelmatig voorkomt: “onder manipulatie van de narcist of juist omdat het kind zich niet laat manipuleren. De partner kan weg bij de narcist, maar de cirkel van geweld zet zich verder bij de kinderen.”
De ernstige devaluaties, waarom?
Een heel boeiend stukje is wat mij betreft het moment waarop Diane ingaat op de reden achter het moeten afbreken van die ander. Ik ga hier in mijn beide boeken uitgebreid op in, maar vond het heel interessant haar visie hierop te horen. Diane: “Narcisten kiezen mensen met specifieke eigenschappen om om zich heen te hebben, maar wat ik lang niet begreep, was waarom ze die dan uiteindelijk afbraken. Dat komt door de combinatie tussen leegte en begeerte. Ze begeren de kwaliteiten van de ander en willen die positieve kenmerken overnemen (vampirisme). Dat lukt niet, omdat de eigenschappen geen bodem hebben om zich op te ontwikkelen, die basis is leeg. Hun begeerte wordt gefrustreerd. Dat geeft frustratie en dan wordt die aanvankelijk positieve partner een geduchte vijand die vernietigd moet worden.”
Narcisme binnen de hulpverlening
Diane legt goed uit wat empathie is, hoezeer narcisten het echt kunnen meevoelen met anderen ontberen maar soms empathie wel goed kunnen ‘faken’. “Bij narcisme is er altijd een verborgen agenda, ze doen iets om een wederdienst te krijgen. Bijvoorbeeld hulpverleners: ze gaan mensen helpen om er erkenning te voelen en te voelen dat ze bestaan. We doen dat allemaal een beetje, maar als het een noodzaak wordt en de hulpverlener zelf te behoeftig is, gaat hij of zij de behoeften van de cliënt niet meer zien.” Diane gaat dieper in op narcisme binnen de hulpverlening, een belangrijk onderwerp waar nog niet zoveel over verschenen is. Hier gaat het niet om de behoeften van de cliënt, stelt ze, al wordt dit in het begin misschien wel gespiegeld. Waarop kun je letten als je een hulpverlener zoekt? Diane geeft het advies om je eigen gewaarwordingen serieus te nemen. ‘Cliënten voelen vaak wel iets, in de sfeer van ‘hier klopt iets niet’, maar gaan er aan voorbij, geloven wat ze wordt voor gehouden, omdat ze in nood zijn’. Hulp aan slachtoffers van narcisme is ‘booming-business’ en dit trekt soms hulpverleners met verkeerde drijfveren aan. Je onderbuikgevoel en ook andere signalen waar je op kan letten is hierbij een belangrijke graadmeter. In de het laatste hoofdstuk van haar boek gaat Diane hier verder uitgebreid op in.
Ontstaan narcisme
Diane gaat ook in op het ontstaan van narcisme. “Je wordt niet als kant-en-klare narcist geboren, maar je kan wel zo uitgroeien. Heel wat onderzoekers zijn het er over eens dat narcisme een weerspiegeling is van wat men als kind ontbeert.” Ik voeg daar graag aan toe ‘en wat je als kind te veel kreeg’. Als je je kind op een troon zet, dan is de kans groot dat het later te weinig gesocialiseerd is “…Onze samenleving dreigt wel op te schuiven naar het stimuleren en idealiseren van narcistische trekken’.
Narcisme op het werk
Ze gaat ook in op narcisme op het werk. Als een baan veel aanzien heeft, heeft deze een grote aantrekkingskracht, ‘want in diepte is er die leegte en zelftwijfel die ze moeten compenseren. Vaak zijn het wel verstandige mensen en hebben ze wel wat te bieden. In het begin zijn ze ook vaak succesvol, maar na verloop van tijd krijg je ook de andere kant te zien.”
Hoe herken je een narcistische baas? Als je je gebruikt of misbruikt voelt. Het gaat niet om jou als persoon. Wat normaal is , is dat een baas om zijn werknemers geeft en de samenwerking wil versterken. Een narcistische baas wil alleen maar zelf versterkt worden.
Al met al een heel boeiend interview. Geef als je wilt je reactie op het interview onder deze blog. Tenslotte: voor de luisteraar die zich verder wil verdiepen in het werk van Diane raad ik haar boek van harte aan:
Geboeid door narcisme, mythe en masker, uitgeverij Gompel&Svacina, 2018.
Artikel naar aanleiding van interview:
https://radio1.be/een-narcist-ziet-zichzelf-helemaal-niet-graag-dat-lijkt-alleen-zo
het interview: (ook te beluisteren via de website van Radio 1)
Mooi interview maar toch jammer dat erfelijkheid weer ontbreekt. Er wordt zelfs gezegd dat je niet als narcist geboren wordt. Iedere keer loop ik hier weer tegenaan. Psychopathie is inmiddels fysiek bewezen. Ik hoop dat er ooit, liefst nog in dit leven, een wetenschappelijk bewijs komt dat narcisme net als psychopathie een basis in de genen heeft.
Beste Anne,
Ik kan je reactie niet helemaal volgen. hoezo ‘ontbreekt de erfelijkheid weer’? Dit is wat Diane Ruthgeerts zegt: ‘Moest er een genetische component zijn, kan een goede opvoeding volgens mij veel bijsturen, maar dat is een hypothese.”
Dat is het nurture/nature verhaal. Deskundigen zijn er toch nog steeds niet volledig uit, of het vooral nature (genetisch) of nurture (opvoeding) is? Waarom moet het 100% genetisch zijn? Het is een complex vraagstuk waardoor het ontstaat, narcisme. ik ben vooral blij met de zorgvuldigheid in haar interview, ik erger me juist aan de grote stelligheid op sommige sites dat narcisme altijd een genetisch verhaal is. En ook voor de ouders die met een narcist kinderen hebben, zoals ik zelf, is dat juist geen prettig idee. Maar volgens mij moet wetenschap gaan over de mogelijke feiten, niet over wat ons uitkomt of onze voorkeur heeft.
groetjes, Kristina
Hoi Anna en Kristina,
Ik denk dat het genetisch materiaal kan zijn dat in een mens doorgegeven is en wordt , maar het kan ook aan de opvoeding liggen.
Als het gen al in je zit , hoeft het niet te leiden tot narcisme, maar als het gevoed wordt door bv teveel verkeerde aandacht naar een kind , kan het zich gaan ontwikkelen.
Bij mijn ex man zie ik beide componenten aanwezig. mede doordat hij niet lezen en schrijven kon, verwend werd als LOM schoolkind en in alles werd ontzien , heeft hij een slachtofferrol ontwikkeld die hij nog steeds toepast als het hem uitkomt. liefs! Merel
Dank voor deze uiteenzetting.
Ook ik werd door een bazin gebruikt en misbruikt, op valse voorwendselen door en van haar aangenomen. Na een half jaar ben ik overspannen geraakt en gestopt. Na een jaar kwam ze haar excuses maken, maar er klopte zoveel niet, ze ontsloeg ( in mijn half jaar) 10 medewerkers op staande voet, omdat ze volgens haar niet deugden.
Deze baas was directeur van een tehuis met mensen met een verstandelijke beperking, ik had daarvoor al contact met haar omdat ik haar geholpen heb met de verzorging van haar lichamelijke- en geestelijk beperkte dochter. Toen vielen mij al dingen op die niet klopten, dacht niet aan narcisme. ( zij noemde haar ex man een narcist).
Zij gebruikte/ gebruikt en misbruikte/ misbruikt deze dochter om er zelf beter van te worden. Haar dochter heeft in verschillende tehuizen gewoond, waar moeder in de ouderraad of medezeggenschapsraad zat en ja hoor, moeder kreeg haar zin niet en dochter werd weer overgeplaatst. Na haar eerste termijn ( 4 jaar) is zij ontslagen. Daarna ben ik weer gaan werken in dat tehuis en werk er nog steeds met veel plezier. De verhalen over haar kwamen los bij anderen, ongelofelijk hoe iemand kan zijn en wat een narcist doet om er zelf beter van te worden. Toch probeert zij weer om erin te komen, ik heb de huidige directeur ingelicht over narcisme, in eerste instantie wilde hij me niet geloven, maar wat zij wilde: een 3e huis oprichten waar haar dochter woont en zij weer directeur is, gaat NIET door. Dat is mijn winst om hierover te praten met anderen. Ga a.u.b. door met bekendheid te geven aan wat narcisme doet, eens zullen veel mensen dit gaan herkennen. Dank!
Sterk van jou Merel!!!
Wel vraag ik me af hoe het haar dochter is, die afhankelijk van haar is. Houd iemand haar belangen en zorg echt in de gaten?
Groetjes, Eveline
Dat doet alleen deze moeder, helaas kan haar dochter zich niet weren, heel triest! Ze is zwaar gehandicapt.
De andere broer en zus spreken hun moeder wel aan op haar gedrag, maar dat helpt niet.
Oh, wat een mooi en respectvol interview. Veel aspecten van narcisme komen aan bod. Het is beslist de moeite waard dit interview te beluisteren. De herkenning en de erkenning voor jezelf / slachtoffers is groot.
Mooi geduid ook het waarom van de narcist: hoe hij/zij zijn slachtoffers uitkiest… juist op jouw sterke punten!
Maar door het gebrek aan empathie / vampirisme / het ontbreken van gelijkwaardigheid en wederkerigheid moet jij / het slachtoffer wel in de grond worden gestampt en vernietigd worden…
Omdat de leegte in de narcist groot is en het ontbreken van de normale omgangsvormen en de affectieve gevoeligheid ontbreekt….
Mooi, pijnlijk herkenbaar verwoord.
Met de 2 boeken van Iris sinds 2015 op pad begin ik zaken te plaatsen en te herkennen.
Na een lange lastige vechtscheiding met een narcist en veel hulpverleners die niet doorhadden wat er speelde onder de oppervlakte / buiten het zicht, heb ik onlangs
een werkomgeving durven verlaten toen ik merkte dat de nieuwe leidinggevende sterk narcistische trekjes had: mijn oud-collega worden er gek van…raar maar waar: niemand stapt verder op! Bizar!
Bij mij rinkelde alle alarmbellen.
Durf weer steeds meer op mijn onderbuik gevoel te vertrouwen…wat een ontdekking!
Maar ik merk / voel ook dat ik soms nog echt wel kwetsbaar ben. En ook mijn twijfels heb – en ook uitspreek. Daarom ben ik erg blij met dit interview! Ter verduidelijking van Iris’ handboeken – en een mooie aanvulling. Blij voor de serieuze aandacht die het ingewikkelde onderwerp narcisme in het interview heeft gekregen. Dank voor het delen Iris: ik deel het graag verder!
Mooi interview, veel aan gehad!
Fijn hoe Diane allerlei facetten belicht.
heel duidelijk en herkenbaar goed om hier aandacht aan te geven .heel veel succes zodat zo veel mogelijk mensen dit mogen bereiken want narcisme is inderdaad groeiende en mijn nex had ook meerdere banen zodra hij negatief bejegend werd ging hij er van door in zijn baan en in therapie ik begreep het eerst niet want het lag altijd aan hun en mij
Mooi en interessante blog! Veel informatie en ervarings verhalen ook in Als het masker valt, deel 1,2 en 3.
Veel herkenning en daardoor recht van spreken ,al blijft dat moeilijk voor mij.
De ernstige noodzaak om deze kennis over narcisme tot algemene kennis te maken voor hulpverleners, huisartsen, rechters, jeugdzorg, gezinszorg enz. is meer dan gewenst. Deze kennis kan voorkomen dat jonge levens geruïneerd worden.
Veel dank aan Het verdwenen zelf !!!
Hallo Eveline,
Inderdaad het ” recht van spreken” blijft moeilijk, dat ervaar ik ook. Doordat ik dat mondjesmaat doe, beweert mijn oudste broer nu dat ik een narcist ben die alle aandacht op mezelf vestig ten koste van moeder en mijn mijn ex man ( beiden narcist), dat ik zielig doe en in de slachtofferrol zit.
Zo dicht ligt dit blijkbaar bij elkaar voor de mensen die er niets van snappen/ die dit aan den lijve niet hebben ondervonden.
Ja het is bittere noodzaak dat narcisme meer en meer bekend gaat worden.
Groet!
Merel
Narcisme binnen de hulpverlening: Het is inderdaad wel dat ik een onderbuikgevoel had. Later ook wel raar gevonden dat de hulpverleenster zo expliciet in het begin mij vertelde dat ze met mij een vriendschapsgevoel voelt. Wat ik nog wel mis is ‘medelijden tonen’ dat was ook al aardig in het begin samen met de liefdesbombarderingen. Het ging achteraf gezien in het begin al helemaal niet over mij als client maar ze weerspiegelde het met datgene wat ik nodig had. Ook gaf ze cadeaus en worstelde ze op de grond(grensoverschriijdende gedrag, onnodige aanraking) – ik heb op die wijze al heel snel een traumaband ontwikkeld omdat ik ook in nood was. En zij heeft mij later op de kop gegeven dat ik aan-afstotingsreacties had, terwijl de hulpverleenster is begonnen met de stiltebehandelingen op kritiek dat zij te persoonlijk werd, kus op het raam, ik heb wel 300 euro voor je over, Vervolgens ook over andere clienten spreekt over persoonlijke inhoud en met die clienten gelijk willen halen naar mij, overigens zegt ze dan wel weer ‘op eerdere kritiek’ dat ik teveel kritiek gaf zonder inhoud/uitleg. Het is overduidelijk een geheel gaslighting patroon doorgaans geweest aansluitend aan elkaar, geen wederzijds gesprek, niet luisteren overigens naar professioneel hoofdbehandelaar, pauzes zonder uitleg, ik werd heen & weer geslingerd. Overigens vond ik haar soms ook kinderlijk overkomen (‘ja ze mag mij niet’ zeggen tegen anderen in de lijn van triangulatie/lastercampagne, wat overigens ook toen niet waar was)
Ik vind het advies ‘ je eigen gewaarwording serieus nemen’ trouwens geen goed advies. Juist omdat je als client in nood bent zie je dit niet en krijg je de dingen ook ingeworpen van wat ze zegt te kunnen geven wat je nodig hebt. Tevens is het zo dat je aan de andere kant ook echt in die tijd hulp vraagt en niet zomaar kan stoppen, juist omdat jij iemand nodig hebt die periode. Hierin vind ik dus andere hulpverlening heel belangrijk. Als hun het ‘gaslighting proces’/narcistische gedragingen wat meer herkennen dan kunnen de anderen op tijd ingrijpen.
Ook is het zo dat de hulpverlener vaak werkt met kwetsbaren of mensen met laag IQ of verstandelijk handicap waarvan ze meer aan hun eigenbelang/gereedschap kunnen voldoen, die komen niet zo snel voor zichzelf.
Ik spreek uit ervaring vanuit hulpverleenster maar ook uit ervaring vanuit een instelling (omdat ik toevallig een laag IQ plaatje had) ik heb een begeleidster gewezen dat ze mij wou domineren, deze begeleidster ging zonder de afspraak te bellen en te verzetten naar een andere client waardoor ik maar moest slikken verplaatst naar een later tijdstip, begeleidster had geen zin om de trap af te lopen in dezelfde gebouw. Toen de begeleidster eenmaal beneden was reageerde ik ‘ik heb geen tijd meer, de afspraak was eerder, wij moeten ook netjes afbellen en overleggen’ ze vond dit flauw en kaatste het terug naar mij. Toch kreeg ik gelijk van andere begeleiders maar ze heeft er nooit meer over gesproken, en tevens zou ik haar ‘in heden’ ook kunnen hebben gekregen, ik krijg het gevoel dat ze het afgezegd heeft en dat zou betekenen dat ze het niet interesseert hoe ze gehandeld heeft, heeft misschien ook wel nadelige effecten later gehad bij de instelling maar dat is een gevoel. Het blijft voor mij een raar fenomeen hoe mensen kunnen omslaan van iemands anders input(die misschien in hun hierarchie-gevoel staan/collega) terwijl diegene jouw als client al jaren kent en altijd gezellig is geweest ineens niets meer is, dat ze zelf mee gaan doen, dus gewoon stoicijns zwijgen/stiltebehandeling.