In deze derde aflevering van onze blogreeks verkennen we de diepere psychologische effecten van narcistische mishandeling door (stief)ouders, zoals ervaren door Deni, een jong meisje gevangen in een web van manipulatie en angst.
Vandaag wilde je graag gaan wandelen. De honden mee, de kinderen mee. Het punt met een dag als dit is, dat jij er alleen maar zin in hebt. “Anne, kom op! Het is gezond voor de kinderen”, zeg je tegen mijn moeder, terwijl zij moe is van alle klusjes die ze moet doen en zucht dat ze niet veel zin heeft. Ook wij kinderen staan er niet om te springen. Toch wil je, en je haalt het ene na het andere argument aan. Niemand wil per se gaan. Toch blijf je doorgaan en nog geen uur later zitten we dan allemaal inclusief honden in de auto. Jij hebt er zin in, zet muziek op en rijdt. De anderen zijn wat stil. Je maakt grappen en al snel heb je de twee oudsten met je mee. Zodra we uitstappen heb je ook al een plan: wandelen met de honden, ze goed uitlaten en jouw oudsten mogen de twee jongsten bang maken. Je maakt ze warm met verhalen over killer clowns en over de film die ze al gezien hebben. Of het niet leuk is om ons bang te maken?
Ik heb de bui aan horen komen, en bedenk in mezelf dat ik wat er ook zal gebeuren geen kik zal geven. Ik wil namelijk dat de lol er snel af is. Mijn broertje daarentegen geeft wel een kik. Een gil als hij bang wordt gemaakt. De broers lachen en jij lacht ook. Ik houd mezelf aan mijn afspraak, en hoewel er van binnen van alles gebeurt, geef ik geen kik. Ik leid mezelf af. En zo schrik ik wel iets, maar geef geen kik. De volgende keer besluit ik dat ik nog minder zou reageren. En dat lukt. En zo is de lol er snel af.
Jij lijkt het jammer te vinden. Je doet er nog even een schepje bovenop, dat ze mij en mijn broertje nog maar eens moeten plagen. Dat doen ze.
Ik heb buikpijn door dit gedrag. Ik vind het zielig voor mijn broertje en ook voor mijzelf. In gedachten wens ik dat we zo teruglopen naar de auto. Mam stelt dit ook voor, maar haar woorden worden afgedaan met een “Zeur toch niet Anne. Het is toch leuk?”
Daar verschillen de meningen over. Ik voel me niet lekker en wil dat het stopt.
Gelukkig het verlossende woord: “we gaan terug naar de auto”. Ik loop niet te snel, zodat jij kan bedenken om nog extra te gaan lopen. Ik blijf daarom extra langzaam lopen. En dat helpt. We gaan echt naar huis.
Thuis heb ik zin om rustig op mijn kamer te spelen. Als dat niet kan, omdat je steeds weer de aandacht wilt, ga ik buiten spelen. Dat kan nadat ik een klusje gedaan heb. Buiten is het lekker rustig. Ik wandel eerst alleen, ga naar de zandbak en schommel even. Daarna zoek ik een speelmaatje.
Deni
Duiding door Gebi Rodenburg: Psycholoog NIP, staflid stichting Het Verdwenen Zelf
Hoe een op het eerste oog gewone gezinswandeling in werkelijkheid een obsessieve vorm van controle door de stiefvader betreft. De stiefvader bespeelt het hele gezinssysteem op zo’n manier dat elk gezinslid volledig door hem wordt bepaald. Alles wat er gebeurt, vindt plaats onder zijn voorwaarden en vanuit zijn dwingende behoeftes. Als puppets-on-strings heeft hij alle touwtjes en gezinsleden in handen. Niemand heeft een eigen keuze of invloed. De stiefvader bepaalt en beslist alles tot in het kleinste detail.
Hij zet zijn eigen puberkinderen in als verlengstuk om de twee jongere kinderen te treiteren en angst aan te jagen. Hij gebruikt angstaanjagende beelden uit horrorfilms die de gezinsleden verplicht met hem moesten bekijken [zie deel 2 van deze blogreeks]. Middels verdeel en heers tactieken speelt hij de kinderen tegen elkaar uit.
Ook in deze situatie moet de jonge Deni zien te overleven. Noodgedwongen probeert ze enige grip te krijgen en te houden in deze onmacht-makende context, door zichzelf te beheersen en niet te reageren. ‘Ik geef geen kik’. Deze vorm van zelfcontrole door een onverschillige buitenkant helpt haar te overleven. Dit is de enige kleine invloed die ze heeft op de onvoorspelbare terreur, door dit niet te belonen. Het emotionele en psychische getreiter van de sadistische pleger stopt hierdoor tijdelijk. Hiermee onderdrukt ze haar eigen beleving om erger te voorkomen.
Als een kind stelselmatig onder mishandelende omstandigheden moet overleven, heeft deze negatieve conditionering een diepgaand effect tot in de volwassen leeftijd. Knap hoe Deni in haar zeer beperkte eigen leefruimte zoekt naar iets van eigen invloed binnen de 24/7 jarenlange dwingende controle die ze moet ondergaan. Buitenshuis vindt ze enige ruimte om zichzelf wat te reguleren en in zekere mate kind te kunnen zijn.
Plegers van deze vorm van geweld hebben vaak (trekken van) narcisme of psychopathie. In alle voorbeelden in deze reeks is de gerichtheid het aanjagen van angst bij de slachtoffers (in dit geval kwetsbare jonge kinderen). De pleger geniet hier overduidelijk van en zijn behandeling van Deni en haar broertje heeft een sadistisch karakter.
Bij mensen met een narcistische of psychopatische persoonlijkheidsstructuur zien we vaak dat ze splitten. In een gezin is er veelal een goed (of gouden) kind en een zondebok. Deni had in het gezin waarin ze opgroeide de zondebok positie. Zij is de target van het geweld en terreur van haar stiefvader. Dwingende controle heeft een langdurig, structureel karakter waarin dagelijks de mensen in de omgeving van de pleger gemicro-managed worden. Zeker het kind in de zondebok positie.
Dwingende controle (coercive control) is een destructieve en eenzijdige, machtsongelijke dynamiek. Deze vorm van huiselijk geweld wordt vaak gekaderd binnen geweld in partnerrelaties. Wat minder bekend is bij professionals, is de dwingende controle van een ouder naar een kind of kinderen. Met deze reeks willen we bewustzijn vergroten over deze extreme vorm van kindermishandeling.
Vooruitblik naar de volgende delen
In deze reeks zullen we verder ingaan op verschillende alledaagse situaties waarbinnen narcistisch misbruik plaatsvindt. Elke blogpost zal de complexe dynamiek van controle en manipulatie binnen verschillende contexten belichten, en hoe deze het emotionele welzijn van het slachtoffer beïnvloeden.
Voor iedereen die zich herkent in deze situaties of iemand kent die soortgelijke ervaringen doormaakt; er is hulp en steun beschikbaar. We bieden workshops aan en de boeken van Iris Koops bieden diepgaande inzichten en handvatten voor herstel. Daarnaast beschikken we over een netwerk van coaches en therapeuten die kunnen helpen bij het herkennen, begrijpen en herstellen van de gevolgen van deze dynamiek.
7 reacties op “Deel 3: Mijn narcistische stiefvader bepaalde alles”
Ook ik was zo’n zondebok. In de vorige blog herkende ik Deni in haar kracht om zich af te sluiten. Nu heb ik dezelfde herkenning, maar het wordt mij nu meer duidelijk wát het is door de uitleg van Gebi Rodenburg. Ik heb me ook op zo’n manier geweerd door stoer te doen, te doen alsof ik geen familie nodig had. Ik ben zelfs van ‘moederliefde’ gaan walgen. Op deze manier had ik geen contact met mezelf. Moeder zei bijvoorbeeld dat ik haar haatte, of opzettelijk verdrietig maakte. Dat was projectie. Zij deed mij opzettelijk verdriet en zij haatte mij. Maar ik nam aan dat ik dat deed. Toen ik er vele jaren later over nadacht dacht ik: ik wist helemaal niet of ik haar haatte!!! Wat voelde ik eigenlijk zelf? Dit: ik wilde alleen maar van haar af. Inmiddels ben ik uitgekomen bij een gezonde haat. Wat mijn moeder heeft misdaan is heel erg fout. En wat jouw stiefvader heeft misdaan is net zo hartstikke fout. Omarm jouw zelf! En heb vrede!
Ja, Susan. Het was fout, wat jouw moeder deed en wat mijn stiefvader deed.
De twijfel bij mij bleef ondanks het “stoer doen” toch bestaan omdat omgeving weleens dingen zei als: ja maar, hij bedoeld het toch goed?
of: zo erg kan het niet zijn. dat maakte dat ik en niet meer goed wist wat ik zelf voelde door wat hij zei en deed. En door hoe de broers reageerden als verlengstuk. En dat ik niet meer goed wist of ik het mocht voelen, doordat buitenstaanders bagetalliseerden.
Gelukkig is dat toen ik volwassen werd veranderd. Mensen durfden toen meer open te praten. Dus mogelijk was het een coping gedrag van hen het te bagetalliseerden, weg te kijken enz. Ik neem het ze iig niet kwalijk.
Het was fout. We hadden liefde nodig, en leiding van een volwassene die ons leerde met onze gevoelens om te gaan. Ze te benoemen. En er te zijn als nodig.
Een volwassene die soms kon gaan voor onze wensen, en soms voor eigen wensen. Bescherming en steun.
Dank!
Hallo Deni. Ik herken de eerste alinea helemaal. Die onzekerheid was er bij mij ook. Dat is de psychische mishandeling.
Ja, Sandra wat jouw moeder deed en mijn stiefvader deed was fout.
En wij hadden de een liefdevolle begeleiding nodig. Een arm om ons heen als we het moeilijk hadden. Iemand die ons hielp met omgaan met gevoelens, of emoties. Iemand die ook naar ons kon luisteren en zo afwisselde in de wensen van zichzelf en die van de kinderen.
Helaas ging het anders. Nu zijn we ons eigen troost en heling. En kan het stoer doen stoppen.
Waardoor we vrij zijn in wat we voelen– delen– met familieleden omgaan etc.
“Kom, laten we gaan fietsen. Het is lekker weer. Ik heb al zo lang niet meer gefietst.”
“Maar mam, ik fiets iedere dag al naar de middelbare school, 10 kilometer heen en 10 kilometer terug. Ik wil liever niet gaan fietsen.”
Uitkomst van bovenstaand was óf we gingen wel fietsen, moeder blij en ik niet. Om later te horen te krijgen dat ik het fietstochtje had verpest omdat ik niet blij was. Of we gingen niet fietsen en dan kreeg ik later dat terug dat moeder niet blij was omdat we niet gingen en ik het uitje voor haar had verpest.
Ongeacht de uitkomst, je doet het nooit goed. Dus leer je maar toe te geven aan de wensen en grillen van de ouder en te spelen wat je denkt dat de ouder wilt dat je bent (blij, verdrietig, maar vooral neutraal, emotieloos want emoties mag je niet laten zien).
Ja, Sandra. Je zet jezelf en je behoeften dan uit. Soms zelfs maar je emoties en gevoelens voor zover dit lukt. Want je weet: het is nooit goed en je verpest van alles waarvan je niet wist dat je het deed.
Onze biologische vader was een man met persoonlijkheids stoornis n.a.o.en een dwangmatige narcist en kreeg deze diagnose na zijn 80 leeftijd. zo’n 20 jaar geleden.
Als kind was ik ook veel in de war , kon niet leren op school en had eetproblemen en vaak buikpijn. Door wat ik later de driedubbele wip wap noemde, toen ik door een werksituatie zeer ernstig geconfronteerd werd met de velen situaties in mijn gezin van herkomst, en in een ggz opname belande.
Deze man was ook een sadist. Dit is die 3 dubbele Wip wap die niet werd begrepen en hardhandig afgekeurd door de hulpverleners tijdens die opname.
Als ik mijn moeder om goedkeuring ,erkenning of bevestiging vroeg, werd Mam vernederd of fysiek mishandeld door die echt-ge-NOOD . Ik voelde mij zeer fout om deze vraag
of behoefte te hebben geuit. Ben daar ook zeer vlot mee gestopt. 6 jaar oud. Doordat Mam hiervoor of hierdoor die man , geen moeder mocht zijn, voelde ik haar pijn, terwijl zij mij moest wegsturen om haar zelf en mij te beschermen, tegen slaag. Als Mam mij wel soms antwoorden sloeg hij haar, en zei die man dat het mijn schuld was dat zij gestraft moest worden.
Hij meende het alleen recht op deze moeder te hebben, die vooral zijn eigen echtgenoot moest zijn. Wij de drie kinderen hadden zich onvoorwaardelijk aan te passen. Ik zorgde er ook een periode voor om de vraag aan Mam te voorkomen, door de andere twee tegemoet te komen. Of ik bood mijzelf aan om de klappen te krijgen. Dan was die agressie er in ieder geval even uit de lucht. Ik dissosieerde waarschijnlijk ook. Mam dissosieerde zeker , dat zag ik in haar even angstige en dan lege ogen. Zo vreselijk om te voelen. Die spanning was voor mij meer ondraagbaar , dan die klappen. Tijdens die opname werd alles met veel angsten en bangmakerij naar mijzelf , onbespreekbaar gemaakt. Ook kreeg ik een voor mij erg hoge dosis benzodiazepines voor de nacht waardoor ik 6 maanden opname nauwelijks kon denken of voelen. Ik reageer sterk op minimaal dosissen medicatie. Eigenlijk wil ik helemaal geen medicijnen. De ggz heeft mij nooit , in 40 jaar zoeken naar antwoorden, geholpen deze situatie te verstaan en te begrijpen. fulltime werken als verpleegkundige is 25 jaar mijn overleven geweest.Dat ernstig afgeraden werd zonder enig alternatief te bieden.
Onlangs heb ik dit, deze driedubbele ontkenning van zijn door deze narcist terug gevonden. De andere 2 kinderen uit dit huwelijk zijn op een heel andere manier beschadigd. Deze verschillen zijn niet bespreekbaar met hun. Onze ouders zijn inmiddels overleden. Ik meen te zien dat de zelfde problematiek zich ik de volgende generaties ook toont.