Dit is een blog van Kirsten Regtop, trainer en expert huiselijk geweld en initiatiefneemster van een benefietactie voor het Verdwenen Zelf. Ze richt zich in de blog op professionals die te maken kunnen hebben met huiselijk geweld en kindermishandeling.
Elke situatie van huiselijk geweld is anders. De meeste mensen gaan uit van situationeel geweld. Geweld wat vanuit de situatie en vanuit onmacht of vanuit een generationeel omgangspatroon ontstaat. Er zijn echter meerdere patronen van geweld. Een van de patronen van geweld waar het heel lastig kan zijn om hulp bij te bieden is een eenzijdig en structureel patroon van psychische mishandeling: coercive control. Naar het Nederlands vertaald: dwingende controle.
Een vorm van geweld waarbij een slachtoffer maar moeizaam aantoonbaar kan maken hoe ernstig intimiderend of gewelddadig het voor hen is. En daardoor lang niet altijd door de hulpverlening serieus genomen wordt.
Ik sprak er de afgelopen weken veelvuldig over met Iris Koops en Tako Engelfriet, beiden betrokken bij het Verdwenen Zelf, de stichting die in mijn benefietactie centraal staat. Hoog tijd om hen meer te vragen over de problematiek waar zij hulp bij bieden en hoe deze hulp er zoal uitziet.
Psychisch geweld is als koolmonoxide
Tako Engelfriet is voorzitter van Stichting het Verdwenen Zelf, hij vertelt: “Het geweldspatroon van dwingende controle is vaak verhuld en blijft verborgen doordat het kleine speldenprikjes lijken in de ogen van professionele, en niet professionele, omstanders. Emotionele en psychische mishandeling is een beetje als koolstofmonoxide: onzichtbaar en giftig. Het gaat erom dat het patroon gezien gaat worden, de optelsom van dwingend-controlerend gedrag, die maakt dat slachtoffers enorme schade oplopen.”
Woorden zijn als wapens
Vaak spelen misverstanden of onbewuste aannames een rol. Tako: “Het beeld van huiselijk geweld is dat het gepaard gaat met slaan of andere vormen van lichamelijk geweld. In de praktijk van het Verdwenen Zelf zien we echter slachtoffers die met geen vinger zijn aangeraakt, zowel mannen als vrouwen. Woorden zijn dan als wapens: ze kunnen tot fysieke pijn, heftige angst en ernstige emotionele schade leiden.”
De eigen ervaring inzetten voor anderen
Het Verdwenen Zelf is in 2013 opgericht door Iris Koops. Zij heeft zelf narcistische mishandeling in haar jeugd meegemaakt en constateerde dat er in Nederland nog veel te weinig bekend was over deze vorm van mishandeling.
“Er is vaak sprake van een bepaalde, vaak niet formeel vastgestelde, psychopathologie bij de pleger. En dat maakt het zo lastig daar als slachtoffer mee om te gaan. Terwijl je voor je leven beschadigd wordt, heb je soms nog steeds met een pleger om te gaan.”
Vele duizenden mensen vonden in de afgelopen jaren hun weg naar het Verdwenen Zelf, omdat de herkenning voor velen groot is.
Boeken ter ondersteuning van het herstel na psychische mishandeling
Iris heeft een tweetal boeken geschreven voor de mensen die zelf aan de slag willen met hun situatie. Als zij meer ondersteuning nodig hebben kunnen zij terecht bij een van de 25 aangesloten therapeuten, coaches en psychologen, die ook met de boeken werken.
Wat mij als professional persoonlijk raakte is hoeveel impact de boeken hebben op slachtoffers en hoe zij zich al geholpen voelen door aan de slag te gaan met de boeken. Bijvoorbeeld Trix die schrijft: “De boeken zijn voor mij, ik ben nu 72, een groot geschenk. De helderheid over mijn leven, hier had ik nooit meer op gerekend.”
Als je op die leeftijd met zoveel levenservaring nog zoveel steun kunt ervaren dan is dat wel enorm indrukwekkend, vind ik.
Wat bieden de boeken aan slachtoffers?
Iris noemt het ‘van de duisternis naar het licht’. De kennis van psychisch geweld, van het waarom achter hun problemen, biedt slachtoffers handvatten om weer licht aan het einde van een donkere tunnel te zien.
De boeken zijn daarnaast gericht op praktische herstelmogelijkheden. “Omdat”, zo stelt Iris, “psycho-educatie over psychisch geweld helend werkt. Kennis is macht en dat helpt bij herstel.”
Ervaringsdeskundige Claire: “Mijn halve leven was ik zoekende. Ik bezocht allerlei workshops en deed mee aan bewustwordingsdagen van allerlei alternatieve organisaties. Ik voelde me er vaak helemaal niet thuis. Het werkboek van Iris, de workshops en de website van het Verdwenen Zelf hebben mij veel duidelijk gemaakt. Het lag niet aan mij, ik moest niet bij mezelf gaan zoeken. Wat een openbaring. Mijn leven is compleet veranderd. Vanaf die dag was mijn zoektocht voorbij.”
25 gespecialiseerde psychologen, therapeuten en coaches
Van de 25 coaches, psychologen en therapeuten die aangesloten zijn bij het Verdwenen Zelf, zijn de meesten ervaringsdeskundig. Allen zijn geselecteerd, toegerust en opgeleid om begeleiding of behandeling te bieden aan soms ernstig getraumatiseerde cliënten. Dat is belangrijk, zo geeft Tako aan, want “veel van de mensen die bij ons terecht komen zijn teleurgesteld in de hulpverlening. Hun problemen, die een direct gevolg zijn van psychisch geweld, worden nog te vaak gezien als hun probleem, alsof het niet uitmaakt hoe ze ontstaan zijn.”
“Het eerste boek van Iris was voor mij een openbaring. Het was of iemand een boek schreef speciaal voor mij. Ik voelde me bij de hand genomen om een (uit)weg te zoeken.”
Ze worden niet herkend en erkend als slachtoffer van huiselijk geweld
Tako: “Zij worden niet herkend en erkend als slachtoffer van huiselijk geweld, waardoor zij niet verder komen in hun herstel. Dan komen ze bij het Verdwenen Zelf uit. Soms blijven ze ook na een relatiebreuk totaal berooid achter. Daarom hebben we een fonds opgericht, zodat ze toch de boeken van Iris kunnen krijgen of een workshop kunnen volgen. We proberen ook zoveel mogelijk aandacht te genereren voor deze vorm van geweld. Gelukkig wordt dit geluid steeds meer gehoord en staan er steeds meer mensen hiervoor op.”
Als hulpverlener sta je soms machteloos bij vermoedelijk psychische mishandeling
In mijn werk als hulpverlener heb ik zelf ook met regelmaat tegenover slachtoffers en plegers van psychische mishandeling gezeten. Het lukte mij ook lang niet altijd om hen goed te helpen.
Soms enorm frustrerend omdat je mensen wel wil bereiken, maar het niet lijkt te lukken. Misschien niet altijd goed weten wat je het beste kunt doen of zeggen. Wat werkt en wat niet werkt. Want waar doe je goed aan? De twijfel wat werkelijkheid is en wat de juiste stap is, is dan voortdurend aanwezig.
Maar niet alleen mijn eigen inzet, ook de positie waarvanuit ik werkte kan daarbij een rol hebben gespeeld. Bijvoorbeeld als ik werkte met een Tijdelijk Huisverbod of vanuit Veilig Thuis, dat natuurlijk invloed hebben gehad.
Wat ik wel gemerkt heb is dat de kennis die ik opdeed over bijvoorbeeld deze vorm van geweld mij enorm hielp in het benaderen van slachtoffers en plegers. Het maakte me zelfverzekerder en daardoor beter in staat stappen te zetten.
Laat het er niet bij zitten
Ik weet dat er met mij heel veel professionals zijn die deze vorm van geweld zien en herkennen. Misschien jij ook wel. Maar dat je ook niet altijd de mogelijkheden of steun hebt om daarin door te kunnen pakken. Zo lang dat nog niet verbeterd is, is het enorm belangrijk dat er organisaties zoals het Verdwenen Zelf zijn. Daarom staat deze organisatie en het door hen opgerichte fonds voor slachtoffers van psychische mishandeling centraal tijdens de benefietactie ter gelegenheid van mijn 200ste blog.
We zijn er nog lang niet in de aanpak van huiselijk geweld, maar laten we in elk geval zien wat we nu, op dit moment, kunnen doen om het een stukje beter te maken voor iemand. Jij kan dat direct al doen door je te informeren over deze vorm van psychische mishandeling.
Doe mee aan de online masterclass van het Verdwenen Zelf
Als je soms ook die onmacht voelt of meer wil weten van psychisch geweld, volg dan de online masterclass van Jeannette Schasfoort, die als trainer en coach verbonden is aan het Verdwenen Zelf, ‘Wat is psychisch geweld’ op dinsdag 22 juni om 10 uur Kijk hier voor meer info en hoe je je kan inschrijven: Benefietprogramma).
Of doe mee aan een van de andere online masterclasses. Laat je scholen. Met elke deelname is een slachtoffer door het Verdwenen Zelf geholpen, met een set boeken of een bijdrage voor het volgen van een workshop. Zo maak jij ook direct een verschil!
7 reacties op “Woorden kunnen wapens zijn”
De erkenning dat je iets is aangedaan is zo belangrijk om een vorm van rust te vinden over de situatie. Dat kan alleen, als die ander, waarmee je erover praat, ook daadwerkelijk ziet wat voor psychisch leed je is aangedaan en daar komt nu steeds meer zicht op, door de mensen die o.a. of vooral (!) deze site hebben opgericht, waarvoor nog steeds ontzettend veel dank.
Wat een treffend vergelijk: psychische mishandeling is als koolmonoxide, onzichtbaar en giftig. Dat is exact wat het is inderdaad. Sluipend breekt het je af en voor wie het niet kent, lijkt het soms allemaal wel mee te vallen (“ach, we zeggen allemaal wel eens iets verkeerds”). Er is mij zelfs wel eens gevraagd of diegene die mij zo afbrak, misschien niet gelijk kon hebben. Je gaat je dan echt afvragen of je zo onderhand de enige bent die vindt dat je de moeite waard bent.
Ik hoop dan ook zó dat professionals zich melden voor de masterclass en zich laten informeren. De nood is hoog, want dit is echt een groot maatschappelijk probleem waarbij veel levens kapot worden gemaakt. Kennis kan dit veranderen en daar kunnen hulpverleners een grote rol in spelen.
Ja…. precies wat het zo schadelijk maakt. De omgeving denkt dat de mishandelaar een redelijk mens is en dat de mishandelde het fout heeft. Dat ga je uiteindelijk ook zelf denken. Daarmee is het onzichtbare gif voor altijd werkend. Het zit dan in je en de woorden blijven doorklinken net als het onterechte oordeel. Koolmonoxide gaat slecht je lichaam uit, daar is meer voor nodig dan tijd. Daarmee is de vergelijking compleet. Het kost erg veel moeite en gerichte behandeling om daarvan af te komen. En het gros van de mensen begrijpt t niet. Dat maakt steeds opnieuw enorm eenzaam.
Het is zo waar, woorden zijn ook een wapen. Bewust jou bij de naam van zijn moeder noemen b.v., vanaf dag 1 van mijn huwelijk noemde hij mij Jans, later moeders (toen de kinderen er waren), mijn familie vond dat zo vertederend, voor mij was het vernederend: ik reageerde niet meer op mijn eigen naam tijdens een samenkomst met anderen bij een therapeut. Wist door alles niet meer wie ik was. Heb toen zo vreselijk gehuild.
Mijn man vergeleek mij ook altijd met een koe, hij wist dat hij mij hiermee pijn deed omdat ik op de lagere school een keer voor koe en ezel heb moeten spelen in een kerststukje en daar jaren mee ben gepest, het ging door in mijn huwelijk. Wat ik hem in vertrouwen verteld heb uit mijn jeugd, werd later tegen mij gebruikt.
Beste, lieve mensen,
Blij met deze artikelen. Na 57 jaar een punt gezet achter de vader-dochter relatie. Hij maakte onlangs weer zo’n snerpende opmerking tegen mij dat de emmer overliep.
Mijn leven lang mijn best gedaan om door mijn narcistische vader gewaardeerd, geliefd, gezien te worden. Krijg er alleen maar venijnige, gemene rotopmerkingen van terug.
Ik heb een chronische hoest, al meer dan 25 jaar, weet nu dat het van de ‘koolmonoxide’ is. Niet gehoord worden en je mond gesnoerd krijgen als je ook iets wilt zeggen. “Denk eens na, hou je mond, je luistert niet” tegen een vrouw van 57 jaar! Keer op keer, mijn leven lang. Tot voor kort.
Mijn zusjes keren mij de rug toe en kiezen voor hem. Eentje is zijn lievelingsdochter, de andere hangt er tussenin, ik ben het zwarte schaap.
Maar dat laatste gaat veranderen. Ik krijg schematherapie en EMDR. Het wordt een lange weg. Maar wel een weg naar de bevrijding voor mij, maar ook voor mijn man, mijn beide dochters en schoonzoon.
Ik wil straks een leuke, gezellige en lieve oma zijn voor mijn kleinkinderen. Daar ga ik heel hard aan werken.
Me bevrijden van de helse vloek van mijn vader, waar ik altijd onder heb geleefd!
Ik ga eindelijk mezelf leren kennen. Zonder opgelegde rituelen, opgelegde keuzes, beperkingen en blokkades. Mijn vriendjes waren niet goed genoeg, over mijn werk doet hij minachtend, ik sta voor de klas, onze hond wordt doodgezwegen. Een vriendin wordt belachelijk gemaakt.
Dit laat ik binnenkort allemaal achter me. Helaas moest ik daar eerst 58 jaar voor worden.
Groetjes, Debbie
Lieve Debbie, voor mij heeft t ook heel lang geduurd. Alle familiebanden zijn doorgesneden.
Je hoort t vaker, de meeste mensen moeten er 50 voor worden, minstens.
Echt beter wordt t niet, maar t kan nu niet meer erger worden. Misschien is er nog enige heling mogelijk maar je leeft door met een gat in je hart en een niet uit te leggen probleem. Behalve voor lotgenoten.
Ik begrijp je helemaal !
Sterkte.
Dank je, Martina