Dit is een blog van Marloes, voormalig sociotherapeut en ervaringsdeskundige psychisch geweld.
Deel dit bericht graag in je netwerk zodat deze oproep zoveel mogelijk professionals bereikt!
Als voormalig slachtoffer van psychisch geweld zou ik graag het volgende bij elke professional onder de aandacht willen brengen: het fenomeen dwingende controle (coercive control) dat in Nederland nog veel te weinig bekend is. De kans is groot dat het ook in uw werkgebied plaatsvindt. Als u het leert herkennen en weet welke stappen u kan zetten, kan dat een enorm verschil uitmaken voor de slachtoffers die erbij betrokken zijn.
Momenteel ben ik deels hersteld van een heftige periode van coercive control. Ik heb hiervoor in de zomer van 2019 hulp gezocht bij een GGZ-instelling. Ik ben hier tegen een aantal pijnlijke obstakels aangelopen en door vele ervaringen te lezen en te horen van andere ervaringsdeskundigen, blijken dit obstakels te zijn die vaak voorkomen.
Coercive control is vaak nog onbekend binnen de hulpverlening. Daarnaast blijken er veel misverstanden te bestaan over psychische mishandeling, waardoor de impact en geleden immateriële schade vaak worden onderschat. Als voormalig sociotherapeut, werkzaam op een afdeling met mensen met een persoonlijkheidsstoornis waaronder narcistische persoonlijkheidsstoornis, antisociale persoonlijkheidsstoornis en psychopathie (ironisch maar waar), kan ik dit beamen, deze misverstanden leefden destijds ook bij mij en ook bij mijn collega’s.
Ik wist toen nog niet eens dat coercive control bestond of dat de meeste plegers ervan gekenmerkt worden door voorgenoemde stoornissen (van trekken tot een gediagnosticeerde stoornis). De leerstof in mijn opleiding hierover was zeer beperkt. Ik had destijds ook niet kunnen bedenken dat ik ondanks mijn werkervaring, in de privésfeer slachtoffer zou worden van psychische mishandeling.
De benadering van cliënten die slachtoffer zijn (geweest) van coercive control, blijkt vaak hetzelfde te zijn als bij cliënten die zich melden met andere hulpvragen. Er wordt uitgegaan van eigen verantwoordelijkheid en eigen aandeel, m.a.w. er wordt enkel uitgegaan van normale criteria. Echter, alle logica die in het normale menselijke verkeer en in normale situaties gelden, gaat in een dergelijke situatie van structurele mishandeling niet op. Dat komt onder andere doordat de pleger zich vaak bedient van gaslighting, een ernstige vorm van psychische mishandeling, waarbij het slachtoffer bewust in de war wordt gemaakt zonder te snappen wat er gebeurt en waarbij er door de pleger bewust heftige emoties worden opgeroepen. Het gevolg is dat het slachtoffer gaat twijfelen aan zichzelf, aan de realiteit en zich nergens meer zeker van voelt (zoals te zien is in de film Gaslight, vandaar de term). Men raakt in een staat van chronische verwarring en weet niet meer wat waar is en wat niet, wordt achterdochtig, labiel en het fnuikende daarvan is, dat men niet snapt waarom, omdat er geraffineerd en sluw met de waarneming van het slachtoffer wordt gespeeld.
Sterker nog, de dader weet het steeds zo te draaien, dat het slachtoffer de oorzaak van de labiliteit bij zichzelf gaat zoeken. Er gebeuren allerlei zaken die zo ongrijpbaar zijn, waar niet de vinger op te leggen is, bij een persoon die men heeft leren kennen als uiterst charmant, geïnteresseerd, waar goede gesprekken mee te voeren zijn en die zich in de beginfase presenteert als een uiterst goede ‘catch’. Precies dít is voor de empathische mens moeilijk te bevatten; men gaat immers altijd uit van het goede in de mens. Zo zitten normale empathische mensen in elkaar en zo zitten ook onze hersenen in elkaar. Plegers weten dit en maken daar gruwelijk misbruik van.
Binnen coercive control is er ook sprake van andere vormen van manipulatie, dreigen, intimidatie, pathologisch liegen, het constant afwisselen van signalen, het aantrekken /afstoten, de stiltebehandeling, extreme controlebehoefte, de omgeving van het slachtoffer tegen hem of haar uitspelen en zwart maken. Opvallend is dat de omgeving van het slachtoffer vaak de indruk heeft dat het hier gaat om een charmant en heel normaal persoon. Na het beëindigen van een relatie gaat de pleger vaak over tot stalken, soms ook doodsbedreigingen wat in extreme gevallen ook werkelijk kan leiden tot de dood.
Ook fysieke mishandeling en seksuele mishandeling komen voor, als ook financiële uitbuiting en ouderverstoting. Coercive control vindt niet alleen plaats in relaties, maar ook naar kinderen toe in het gezin, op de werkvloer, vriendschappen, buren.
Juist deze vorm van mishandeling is iets wat erg onbekend is, waardoor de impact vaak enorm wordt onderschat. Het gevolg van de benadering van eigen verantwoordelijkheid en eigen aandeel in therapie, is dat een cliënt vaak huiswaarts keert met misplaatste gevoelens van schuld en schaamte, omdat men zich ten onrechte verantwoordelijk gemaakt voelt voor de mishandeling. Dit roept niet zelden frustraties, verdriet, eenzaamheid en sombere gevoelens op; net als tijdens de mishandeling krijgt het slachtoffer ook nu weer het signaal: het ligt aan jou. Veel ervaringsdeskundigen vertellen verhalen hoe dit hun diep heeft geraakt.
Het was bij mij niet anders. De uitspraak “je hebt het zelf toegelaten”, was voor mij een flinke klap in het gezicht en hakte er diep in. Mijn staat van “zijn” was verschrikkelijk toen ik de therapie afsloot. Ik voelde me zo ontzettend alleen met mijn verdriet, ik was wanhopig en gefrustreerd. Het ging gewoon helemaal niet goed met me, ik was getraumatiseerd. En het ergste was, dat ik me in die tijd heb afgevraagd wat ik überhaupt nog toevoegde in het leven van de mensen om me heen. Mijn interesse in het leven was voor een groot deel helemaal verdwenen. Ik voelde me ontzettend in de steek gelaten door de therapeut, omdat ik me niet alleen niet gehoord voelde, mijn verlies van interesse in het leven werd ook niet serieus genomen.
De ervaring wijst uit dat vaak wordt verondersteld dat cliënten psychische mankementen en/of een laag zelfbeeld hebben, anders waren zij nooit slachtoffer geworden van deze mishandeling. Dit is zeker niet correct en de zaken worden daarmee omgedraaid. Het is niet de cliënt waarbij iets mankeert of ontbreekt (al is er natuurlijk altijd de mogelijkheid van en-en), het is de pleger die structureel enkele naasten in zijn/haar omgeving wil ondermijnen, onder controle wil houden en als het ware wil ‘besturen’, om zo het eigen leven aan te kunnen.
Ik hoop van harte dat u zich verder wil verdiepen in coercive control en hoe slachtoffers die hiermee te maken hebben ondersteund kunnen worden. Het kan zoveel leed voorkomen als hulpverleners weten hoe te handelen in een situatie van psychisch geweld.
Komende dinsdag 22 juni aanstaande is er om 10 uur een zeer interessante en laagdrempelige masterclass over dit onderwerp, die wordt gegeven door Jeannette Schasfoort. Zij is als trainer en coach verbonden aan het Verdwenen Zelf. Voor meer informatie over deze masterclass, zie: https://kirstenregtop.com/benefiet-programma/.
Alles wat je hier beschreef kan ik afvinken, weet dat het waar is, dat het zo werkt, schrik hier toch wel van. Gelukkig ben ik er goed uitgekomen, omdat mijn ex weer een andere vrouw had die 10 jaar zijn nieuwe slachtoffer werd en na 10 jaar is opgestapt. Inmiddels zijn we weer een aantal vrouwen/slachtoffers verder.
Helaas heb ik wel met ouderverstoting te maken, mijn grootste verdriet. Gisteren kwam ik mijn jongste dochter op de fiets tegen, ik zat in de auto. Wat ik zag was een intens verdrietig, moe gezicht. Geen groet naar mij, niets (ik zag te laat dat zij het was), deed me wel pijn haar zo te zien. Ik ben bang dat zij het nieuwe slachtoffer is in mijn gezin van 5 kinderen. Hoop en bid dat ze eens zal komen, uit de kring zal stappen.
Jaren terug zei ze tegen mij: ‘Mam, ik zal nooit iets van pa aannemen, dan moet ik jaren op mijn knieën liggen voor hem en alles doen wat hij wil.’ Wat heeft hij gedaan: 7 jaar geleden een bedrijf opgekocht en haar daar hoofd van gemaakt, daarna moest zij breken met mij.
Dank voor het goede artikel.
Graag gedaan. Nu allemaal gaan delen en hopen zo professionals te bereiken.
Jij heel veel sterkte. Pijnlijk en verdrietig om dit mee te maken.
Ik volg deze site al jaren en schreef veel van me af, volgde therapie, heb m’n leven op een rij gekregen. Maar de gevolgen voor mijn gezin kan ik niet aan: twee van de drie gezond geboren dochters zijn heel ernstig beschadigd, 1 al 20 jaar geen contact. Een fijne goede zoon die me bijstaat, maar geen “partij” kiest. De dochters staan onder invloed van hun vader die het hen niet moeilijk maakt en mij doodzwijgt. 1 dochter heeft mij verstoten en trekt zich totaal terug, is depressief en autistisch. Andere dochter is schizofreniepatiënt, de “normale” dochter heeft het idee dat alle geleden ellende niet aan haar vader lag, die was altijd de toffe peer, maar hoe maak ik duidelijk dat hij een narcistische persoonlijkheid is? Je krijgt je vinger niet achter dat ontwijkende zgn. leuke gedrag. Het is zo vreselijk onrechtvaardig!
Het vliegt me weer eens aan vanwege de machteloosheid. Ik ben 77 en voel me persoonlijk goed, maar ik hou van mijn kinderen en de ‘fouten’ in mijn huwelijk heeft hun vader naar mij weten te draaien. Zo vals, hij ziet alleen zichzelf en laat iedereen zien hoe aardig hij is. Ook dit schrijven is frustrerend want ik wil contact met iemand die dit begrijpt en raad kan geven. Ik wil dat mijn kinderen het gaan begrijpen voor ik dood ga.
Enorm heftig. Ik heb geen oplossing voor je… maar wat verdrietig vind ik dit voor je. Geef je een dikke steunknuf.
Heel veel sterkte Frederika. Dit is zwaar.
Marloes, wat een goed stuk en wat mooi dat jij hier kort je ervaringen deelt als ex-sociotherapeut. Complimenten dat je je kwetsbaar opstelt, want ik denk niet dat veel professionals zouden toegeven dat ze enerzijds werkten met mensen met deze stoornis (of trekken van) en anderzijds zelf slachtoffer werden van een destructief persoon. En zo kan het gaan, omdat deze vorm van mishandeling zo lastig te ‘detecteren’ is, zo bedekt is. Dat is nu eenmaal zo (veel mensen begrijpen dit niet).
En dan roep je ook nog op integere wijze andere professionals op om zich te verdiepen in het onderwerp. Dat noem ik je eigen ervaringen overstijgen. en je geeft een heel rake omschrijving van wat psychisch geweld zo beschadigend maakt. Kortom, wat een sterk verhaal. Ik heb het gedeeld met een aantal professionals die ik ken en hoop dat meer lezers dit gaan doen. Jouw moeite om dit onderwerp op deze manier op tafel te krijgen mag beloond worden. Bedankt in ieder geval, ik word er blij van. Want ook jij bent een professional die hiermee al het verschil maakt.
Dankjewel Pieter voor je mooie woorden.
Wat mooi hoe professionals opgeroepen worden om zich in coercive control te verdiepen. Ik vind dat Marloes het heel goed omschrijft. Het gaat er om dat je mensen bereikt, er speelt vaak onwetendheid, onmacht etc. Plus plegers die ‘de schijn ophouden’ zo ongeveer hebben uitgevonden.
Ik wil hier niet tot in detail ingaan op wat ik heb meegemaakt (ook al herken ik alles), want daar gaat het m.i. nu niet om. Het gaat er om dat een voormalige sociotherapeut andere professionals vraagt zich te verbinden met een onderwerp waar mensen liever van weg kijken. Daar heb ik veel respect voor. Hoe meer professionals het herkennen, hoe eerder er ingegrepen wordt. Dan krijgen we een mooiere wereld.
Dankjewel Katinka.